ಸದಸ್ಯ:SHOBITA S/WEP 2019-20

ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನದ ಪ್ರಮುಖ ಲಕ್ಷಣ

Constitution of India (calligraphic) Cover/ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನ

ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ೨೬ ಜನವರಿ ೧೯೫೦ ರಂದು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದನ್ನು ೨೧೧ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಘಟಕ ವಿಧಾನಸಭೆಯು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿತು. ಡಾ.ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್ ಅವರು ವಿಧಾನಸಭೆಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ಡಾ. ಬಿ ಆರ್ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ಕರಡು ಸಮಿತಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು.

ಸಂವಿಧಾನದ ಪ್ರಮುಖ ಲಕ್ಷಣಗಳು

ಸುದೀರ್ಘವಾದ ಲಿಖಿತ ಸಂವಿಧಾನ

ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಸಂವಿಧಾನವು ೩೯೫ ಲೇಖನ ಮತ್ತು ೮ ವೇಳಾಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಪ್ರಸ್ತುತ 465 ಲೇಖನಗಳು, ೨೫ ಭಾಗಗಳು ಮತ್ತು ೧೨ ವೇಳಾಪಟ್ಟಿಗಳಿವೆ. ನಮ್ಮ ಸಂವಿಧಾನದ ಉದ್ದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆಂದರೆ ಅದು ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಲಿಖಿತ ಕೃತಿಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.

ಸಂವಿಧಾನದ ಮೂಲಗಳು

ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುವಾಗ ಸುಮಾರು ೬೦ ಸಂವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಮೆರಿಕದಿಂದ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಯಿತು, ಸಂಸತ್ತಿನ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಬ್ರಿಟನ್ನಿಂದ, ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಿಂದ ರಾಜ್ಯಸಭೆ ಇತ್ಯಾದಿ.

ಏಕೀಕೃತ ಪಕ್ಷಪಾತದೊಂದಿಗೆ ಫೆಡರಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ

ಸಂವಿಧಾನವು ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳ ನಡುವೆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ವಿಭಜಿಸುತ್ತದೆಯಾದರೂ, ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.

ಸಂಸದೀಯ ಸರ್ಕಾರ

Parliament of India in New Delhi

ಇದನ್ನು ಬ್ರಿಟನ್ನಿಂದ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಕೆಳಮನೆ ಅಥವಾ ಲೋಕಸಭೆ ಮತ್ತು ಮೇಲ್ಮನೆ ಅಥವಾ ರಾಜ್ಯಸಭೆ ಎಂಬ ಎರಡು ಮನೆಗಳ ರಚನೆಯನ್ನು ಈ ಸಂವಿಧಾನ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಲೋಕಸಭೆಯ ಆಡಳಿತ ಸದಸ್ಯರಿಂದ ಸರ್ಕಾರ ರಚನೆಯಾಗುತ್ತದೆ.

ಸಂಸದೀಯ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಪ್ರಾಬಲ್ಯದ ಸಂಶ್ಲೇಷಣೆ

ಕಾನೂನು ರಚಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಸತ್ತಿಗೆ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ಅಧಿಕಾರವಿದೆ. ಆದರೆ, ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯಾದಾಗ ಸಂಸತ್ತಿನ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಅಧಿಕಾರ ನ್ಯಾಯಾಂಗಕ್ಕೆ ಇದೆ. ಅಂತಹ ಮಾನದಂಡಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಕಾನೂನನ್ನು ವಜಾಗೊಳಿಸಲು ನ್ಯಾಯಾಂಗವು ಆದೇಶಿಸಬಹುದು. ಸಂವಿಧಾನದ ೧೩ನೇ ವಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಪರಿಶೀಲನೆಯಿಂದ ಇದನ್ನು ಮಾಡಬಹುದು.

ಸ್ವತಂತ್ರ ಮತ್ತು ಸಂಯೋಜಿತ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆ

Supreme Court of India - 200705/ಸರ್ವೋಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯ

ನ್ಯಾಯಾಂಗದಲ್ಲಿ ಜಿಲ್ಲಾ ಕರ್ಟ್, ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಸರ್ವೋಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಕ್ರಮಾನುಗತವಿದೆ, ನ್ಯಾಯ ಒದಗಿಸದಿದ್ದಾಗ ಉನ್ನತ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಅವಕಾಶಗಳಿವೆ, ಇದು ಸಂಯೋಜಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತದೆ. ನ್ಯಾಯಾಂಗವು ಸರ್ಕಾರದ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪದಿಂದ ಮುಕ್ತವಾಗಿದೆ.

ಹಕ್ಕುಗಳು

ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ೭ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕುಗಳಿವೆ. ಆಸ್ತಿಯ ಹಕ್ಕನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿದ ನಂತರ, ಪ್ರಸ್ತುತ ೬ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕುಗಳಿವೆ. ಸಂವಿಧಾನದ ೧೨ ರಿಂದ ೩೫ನೇ ವಿಧಿಯು ಹಕ್ಕುಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತದೆ. ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿ, ಸಂಸ್ಥೆ ಅಥವಾ ರಾಜ್ಯವು ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಹಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಪ್ರವೇಶಿಸಿದರೆ, ಅದನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಶ್ನಿಸಬಹುದು.

ರಾಜ್ಯ ನೀತಿಯ ನಿರ್ದೇಶನ ತತ್ವಗಳು

ಇದನ್ನು ಐರ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನ ಸಂವಿಧಾನದಿಂದ ಅಂಗೀಕರಿಸಲಾಯಿತು. ಸಂವಿಧಾನದ ೩೬ ರಿಂದ ೫೧ನೇ ವಿಧಿಯು ರಾಜ್ಯ ನೀತಿಯ ನಿರ್ದೇಶನ ತತ್ವಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಸರ್ಕಾರ ಕಡ್ಡಾಯವಲ್ಲ. ಇದು ಉದಾರವಾದಿ ಮತ್ತು ಸಮಾಜವಾದಿ ತತ್ವಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

ಕರ್ತವ್ಯಗಳು

ಇದನ್ನು ಸ್ವರಾನ್ ಸಿಂಘ್ ಸಮಿತಿಯ ಶಿಫಾರಸಿನ ಮೇರೆಗೆ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ಸರ್ಕಾರದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಂಯೋಜಿಸಲಾಯಿತು. ಸಂವಿಧಾನದ ೫೧ಎ ಲೇಖನ ೧೧ ಮೂಲಭೂತ ಕರ್ತವ್ಯಗಳನ್ನು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಸಂವಿಧಾನದ ಪ್ರಕಾರ ಅವುಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವುದು ಕಡ್ಡಾಯವಲ್ಲ.

ಜಾತ್ಯತೀತ ರಾಜ್ಯ

ಜಾತ್ಯತೀತ ರಾಜ್ಯದ ಕಲ್ಪನೆಯು ಎರಡು ರಾಷ್ಟ್ರ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸುವುದರಿಂದ ಉದ್ಭವಿಸುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮ ಸಂವಿಧಾನದ ಪ್ರಕಾರ, ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ತನ್ನ ಯಾವುದೇ ಧರ್ಮವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲು ಮತ್ತು ಆಚರಿಸಲು ಸ್ವತಂತ್ರನಾಗಿರುತ್ತಾನೆ.

ಒಂದೇ ಪೌರತ್ವ

ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ತನ್ನ ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪೌರತ್ವವನ್ನು ಪಡೆಯುವುದಿಲ್ಲ. ಅವರು ಭಾರತದ ಪೌರತ್ವವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಜನರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಗುರುತನ್ನು ಬೆಳೆಸಲು ಈ ನಿಬಂಧನೆಯನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.

ಅಧಿಕಾರದ ವಿಕೇಂದ್ರೀಕರಣ

ಅಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರ, ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಸ್ವ ಸರ್ಕಾರ ಅಥವಾ ಪಂಚಾಯಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ವಿಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸರ್ಕಾರದ ಎಲ್ಲಾ ಮೂರು ಹಂತದ ಚುನಾವಣೆಯನ್ನು ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗವು ನಡೆಸುತ್ತದೆ.

ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು

ಯು. ಪಿ. ಎಸ್. ಸಿ, ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗದಂತಹ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಸ್ವಾಯತ್ತ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು. ಸರ್ಕಾರವು ಅವರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.

ತುರ್ತು ನಿಬಂಧನೆಗಳು

ಸಂವಿಧಾನವು ಮೂರು ರೀತಿಯ ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತದೆ. ಸಂವಿಧಾನದ ೩೫೨ ನೇ ವಿಧಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ತುರ್ತುಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ, ಸಂವಿಧಾನದ ೩೫೬ ನೇ ವಿಧಿಯು ರಾಜ್ಯ ತುರ್ತುಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಸಂವಿಧಾನದ ೩೬೦ ನೇ ವಿಧಿಯು ಆರ್ಥಿಕ ತುರ್ತುಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ದೇಶದಲ್ಲಿ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.