ಸದಸ್ಯ:KR Sanjana Hebbar/ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಹಳೇಬೀಡು

ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ
ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯ (ಹೊಯ್ಸಳ ಶೈಲಿ)
ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ೧೧೭೩–೧೨೧೯
Country	ಭಾರತ
State	ಕರ್ನಾಟಕ
District	ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆ
Languages
ಸಮಯ ವಲಯ	ಯುಟಿಸಿ+5:30 (IST)
PIN	೫೭೩೧೨೧
ISO 3166 code	IN-KA

ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದ್ರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಹಿಂದಿನ ನೋಟ

ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ ಹೊಯ್ಸಳರ ಕಾಲದ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಹಳೇಬೀಡುಎಂಬ ಊರಿನಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹೊಯ್ಸಳೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಹೊಯ್ಸಳ ರಾಜ ೨ನೇ ವೀರ ಬಲ್ಲಾಳ ( ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೧೭೩ - ೧೨೨೦ ) ಮತ್ತು ಅವನ ರಾಣಿ ಕೇತಲಾದೇವಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಇಲ್ಲಿಯ ಮುಖ್ಯ ದೇವರು ಈಶ್ವರ (ಹಿಂದೂ ದೇವರು ಶಿವನ ಇನ್ನೊಂದು ಹೆಸರು). ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಸರ್ವೇಕ್ಷಣೆಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯ ಸ್ಮಾರಕವಾಗಿ ರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ.

ದೇವಾಲಯದ ಯೋಜನೆ

ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ದೇಗುಲದ ಹೊರಗೋಡೆಯ ನಕ್ಷತ್ರಾಕಾರದ ಯೋಜನೆ

ಕಲಾ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಆಡಮ್ ಹಾರ್ಡಿ ಪ್ರಕಾರ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಕ್ರಿ.ಶ.೧೨೧೯ ಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ಇದನ್ನು ಸೋಪ್ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ೧೨ ನೇ ಮತ್ತು ೧೩ ನೇ ಶತಮಾನದ ಹೊಯ್ಸಳ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಮಾಣಿತವಾಗುವ ಮೊದಲು ಸೋಪ್ ಕಲ್ಲಿನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಪಶ್ಚಿಮ ಚಾಲುಕ್ಯರು ಮೊದಲು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದರು. ದೇವಾಲಯವು ಜಗತಿ ( ವೇದಿಕೆಯ ಎತ್ತರದ ಮೇಲ್ಮೈ ) ಎಂಬ ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿದೆ. ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಐದರಿಂದ ಆರು ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿದೆ. ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಕಾಮತ್ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ಇದು ಹೊಯ್ಸಳರ ಹೊಸತನ. ಹೊಯ್ಸಳ ದೇವಾಲಯಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗರ್ಭಗೃಹದ ( ಗರ್ಭಗೃಹ ) ಸುತ್ತ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆಗೆ ( ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಪಥ ) ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಆದಾಗ್ಯೂ ವೇದಿಕೆಯು ನೋಡುಗರಿಗೆ ಗೋಡೆಯ ಉಬ್ಬು ಮತ್ತು ಶಿಲ್ಪಗಳ ಉತ್ತಮ ನೋಟವನ್ನು ನೀಡುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಈ ಅನುಕೂಲವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಮುಖ್ಯ ದೇಗುಲದ ಹೊರಭಾಗವು ನಕ್ಷತ್ರಾಕಾರದ (ನಕ್ಷತ್ರ) ಎರಡು ಸಣ್ಣ ದೇವಾಲಯಗಳೊಂದಿಗೆ ರಂದ್ರ ಕಿಟಕಿಗಳನ್ನು ( ಜಾಲಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಅಕ್ಷರಶಃ, "ಜರಡಿ") ಬದಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಕಲಾ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಗೆರಾರ್ಡ್ ಫೋಕೆಮಾ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ಹೊಯ್ಸಳ ನಿರ್ಮಾಣಗಳಲ್ಲಿ ನಕ್ಷತ್ರಾಕಾರದ ಅಥವಾ "ಸ್ಥಿರವಾದ ಚೌಕ" (ಅಥವಾ ಚೌಕದಲ್ಲಿ ಅಡ್ಡ) ದೇವಾಲಯದ ಯೋಜನೆಗಳು ಹೊರಗೋಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಹು ಪ್ರಕ್ಷೇಪಗಳು ಮತ್ತು ಹಿನ್ಸರಿತಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರಕ್ಷೇಪಗಳಲ್ಲಿ, ಹೊಯ್ಸಳ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳು ಪುನರಾವರ್ತಿತ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಶಿಲ್ಪಗಳು ಮತ್ತು ಉಬ್ಬುಶಿಲ್ಪಗಳನ್ನು "ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ" ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.

ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮಂಟಪ

ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ದೇವತೆಗಳ ಗೋಡೆ ಫಲಕ ಉಬ್ಬುಶಿಲ್ಪ

ಈ ದೇವಾಲಯವು ಮೂರು ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ ಇದು ( ಮೂರು ದೇವಾಲಯಗಳ ರಚನೆ ) ತ್ರಿಕೂಟ ಎಂದು ಅರ್ಹತೆ ಪಡೆದಿದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತ್ರಿಕೂಟಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ದೇಗುಲವು ಮಾತ್ರ ಗೋಪುರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆದರೆ ಪಾರ್ಶ್ವದ ದೇವಾಲಯಗಳು ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ದಪ್ಪವಾದ ಹೊರಗಿನ ಗೋಡೆಗಳ ಹಿಂದೆ ಮರೆಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಇದು ಸಭಾಂಗಣದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಮೂರು ಗರ್ಭಗುಡಿಗಳು ಸುಕನಾಸಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಮುಖಮಂಟಪಗಳಿಂದ "ಸ್ಥಿರವಾದ ಚೌಕ" (ಇಂಡೆಂಟ್) ಕೇಂದ್ರ ಸಭಾಂಗಣಕ್ಕೆ ( ಮಹಾಮಂಟಪ ) ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿವೆ. ಒಂದು ಮುಖಮಂಟಪವು ಕೇಂದ್ರ ಸಭಾಂಗಣವನ್ನು ವೇದಿಕೆಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭಾಂಗಣದ ಸುತ್ತಲೂ ಇರುವ ದೇವಾಲಯದ ಗೋಡೆಯ ( ಅಧಿಷ್ಠಾನ ) ತಳಭಾಗ ಮತ್ತು ಎರಡು ಪಾರ್ಶ್ವ ದೇವಾಲಯಗಳು ಅಚ್ಚೊತ್ತುವಿಕೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ಎಲ್ಲಾ ಮೂರು ಗರ್ಭಗುಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಪೂಜಾ ದೇವತೆಯ ಚಿತ್ರವು ಕಾಣೆಯಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ಎಲ್ಲಾ ಮೂರು ದೇವಾಲಯಗಳ ಮೇಲಿನ ಮೇಲ್ವಿನ್ಯಾಸವು ಕಳೆದುಹೋಗಿದೆ. ನರ್ತಿಸುವ ಭೈರವ (ಶಿವನ ರೂಪ), ಗೋವರ್ಧನ (ಪರ್ವತವನ್ನು ಎತ್ತುತ್ತಿರುವ ಕೃಷ್ಣ ದೇವರು), ವರದರಾಜನಾಗಿ ವಿಷ್ಣು, ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರ್ತಿ ಮುಂತಾದ ಕೆಲವು ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಶಿಲ್ಪಕಲೆಗಳು ಉಲ್ಲೇಖಕ್ಕೆ ಅರ್ಹವಾಗಿವೆ.

ಛಾಯಾಂಕಣ

• 
  ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಇನ್ನೊಂದು ನೋಟ
• 
  ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮತ್ತೊಂದು ನೋಟ
• 
  ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ಮೇಲಿರುವ ಅಲಂಕೃತ ಬಾಗಿಲು ಮತ್ತು ಲಿಂಟಲ್
• 
  ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಚೌಕಾಕಾರದ ಮಂಟಪ ಮತ್ತು ನಕ್ಷತ್ರಾಕಾರದ ದೇಗುಲದ ವಿವರ
• 
  ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಂಟಪದೊಳಗೆ ಅಲಂಕೃತವಾದ ಏಡಿಕುಲಾ
• 
  ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಫ್ರೈಜ್ ಮತ್ತು ಹೊರ ಗೋಡೆಯ ಅಲಂಕಾರ
• 
  ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ದೇವತೆಗಳ ಅಚ್ಚು ಮತ್ತು ಗೋಡೆಯ ಉಬ್ಬು ಶಿಲ್ಪವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಸ್ಟೆಲೇಟ್ ಪಾಯಿಂಟ್‌ಗಳ ಕ್ಲೋಸ್ ಅಪ್
• 
  ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಲೇಥ್ ತಿರುಗಿದ ಕಂಬಗಳು ಬೇ ಸೀಲಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತವೆ
• 
  ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕೆಳ ರಾತ್ರಿಯ ಕೆಳಗೆ ಹಿಂದೂ ದೇವತೆಗಳ ಉಬ್ಬು ಮತ್ತು ಅದರ ಮೇಲೆ (ಮೇಲಿನ ಮುನ್ನಾದಿನದ ಕೆಳಗೆ) ಚಿಕಣಿ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಗೋಪುರಗಳು
• 
  ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ದೇವತೆಯ ಶಿಲ್ಪ
• 
  ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಬೇ ಸೀಲಿಂಗ್
• 
  ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಬೇ ಸೀಲಿಂಗ್

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

• ಗೆರಾರ್ಡ್ ಫೊಕೆಮಾ, ಹೊಯ್ಸಳ ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ, ಅಭಿನವ್, ೧೯೯೬ 
• ಆಡಮ್ ಹಾರ್ಡಿ, ಭಾರತೀಯ ದೇವಾಲಯದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ: ರೂಪ ಮತ್ತು ರೂಪಾಂತರ : ಕರ್ಣಾಟ ದ್ರಾವಿಡ ಸಂಪ್ರದಾಯ, ೭ ರಿಂದ ೧೩ ನೇ ಶತಮಾನಗಳು, ಅಭಿನವ್, ೧೯೯೫  .