ಲೀಲಾವತಿ ಬೈಪಡಿತ್ತಾಯ

ಲೀಲಾವತಿ ಬೈಪಡಿತ್ತಾಯ ಅವರು ಯಕ್ಷಗಾನ ರಂಗದ ಮೊದಲ ಮಹಿಳಾ ವೃತ್ತಿಪರ ಭಾಗವತರು. ಇವರು ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯದ ಕಾಸರಗೋಡಿನ ಮಧೂರಿನಲ್ಲಿ ೧೯೪೭ನೇ ಮೇ ೨೩ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ಇವರು ಹಿರಿಯ ಹಿಮ್ಮೇಳವಾದಕ ಹರಿನಾರಾಯಣ ಬೈಪಡಿತ್ತಾಯರ ಪತ್ನಿ.

ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ

ಲೀಲಾವತಿ ಅವರು ಹುಟ್ಟಿ ಬೆಳೆದದ್ದು ಕೇರಳದ ಕಾಸರಗೋಡಿನ ಮುಳ್ಳೇರಿಯ ಸಮೀಪದ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ. ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ತಂದೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ತಾಯಿ ತವರೂರು ಮಧೂರಿನ ಪಡುಕಕ್ಕೆಪ್ಪಾಡಿ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಸೋದರಮಾವನ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದರು. ಸೋದರಮಾವ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಭಟ್ ಮಧೂರು ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ದೇವನೃತ್ಯ ಕಲಾವಿದರು. ಬಡತನದಿಂದಾಗಿ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಪಡೆಯಲು ಲೀಲಾ ಅವರಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಮಧುರವಾಗಿ ಹಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಅವರು ಪಿಟೀಲು ವಾದಕ ಪದ್ಮನಾಭ ಸರಳಾಯರ ಬಳಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕಲಿತರು. ಅವರಿಗೆ ೨೩ ವರ್ಷವಿರುವಾಗ ತೆಂಕುತಿಟ್ಟಿನ ಚೆಂಡೆ-ಮದ್ದಳೆಯ ಕಲಾವಿದ ಹರಿನಾರಾಯಣ ಬೈಪಾಡಿತ್ತಾಯರನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಿ ಸುಳ್ಯದ ಕಡಬಕ್ಕೆ ಹೋದರು. ಅವರ ಮಕ್ಕಳು ಅವಿನಾಶ್ ಹಾಗೂ ಗುರುಪ್ರಸಾದ್.

ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶಾರದ

ಔಪಚಾರಿಕ ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಣವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ಲೀಲಾವತಿ ಬೈಪಡಿತ್ತಾಯರವರು ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶಾರದ ಕೋರ್ಸ್ ಅನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು ಹಾಗೂ ಕರ್ನಾಟಕ ಗಾಯನ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಏಳು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದರು, ಅವರ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರಕ್ಕೆ ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವೇ ಸಮರ್ಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.

ಯಕ್ಷಗಾನ ಕ್ಷೇತ್ರ

ಲೀಲಾವತಿ ಅವರ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಗಾಯನ ಪ್ರತಿಭೆಯನ್ನು ಅರಿತ ಪತಿ ಹರಿನಾರಾಯಣರಿಗೆ ಯಕ್ಷಗಾನ ಹಾಡುಗಾರಿಕೆ ನಡೆಸಬಾರದೇಕೆ ಎಂದು ಅನಿಸಿತು. ಪತಿಯ ಮಾತು ಕೇಳಿ ಲೀಲಾ ಪ್ರಸಂಗವೊಂದರ ಕೃತಿ ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡು ಹಾಡುಗಾರಿಕೆಯ ಭಾಗ ತೆರೆದು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅವರು ಕಡಬದ ಸುತ್ತಲಿನ ಶಾಲಾ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವ, ಮದುವೆ, ಉಪನಯನ, ಇತರ ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸುವ ತಾಳಮದ್ದಲೆಯ ಪ್ರಸಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಡುಗಾರಿಕೆ ನಡೆಸಿಕೊಟ್ಟರು.‘ಸೆಟ್ ಮೇಳ’ಗಳ ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಹಾಡುಗಾರಿಕೆ ನಡೆಸಿದ್ದಾರೆ. ಬೆಳ್ತಂಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಅರುವ ನಾರಾಯಣ ಶೆಟ್ಟಿ ‘ಆಳದಂಗಡಿ ಮೇಳ’ ಕಟ್ಟಿದ್ದರು. ಆ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ಪತಿ ಹರಿನಾರಾಯಣ ಬೈಪಾಡಿತ್ತಾಯರು ಚೆಂಡೆ-ತಾಳಮದ್ದಲೆ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಲೀಲಾವತಿಯವರು ಭಾಗವತಿಕೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಹಲವು ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲಾವಿದರ ಒಡನಾಟ ಲೀಲಾ ಅವರಿಗೆ ದೊರೆಯಿತು. ಕಾಳಿಂಗ ನಾವುಡ, ಎಂ.ಎಲ್. ಸಾಮಗ, ಪಾತಾಳ ವೆಂಕಟರಮಣ ಭಟ್, ಈಶ್ವರ ಭಟ್, ಶೇಣಿ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಭಟ್, ರಾಮದಾಸ ಸಾಮಗ, ಬಣ್ಣದ ಮಾಲಿಂಗ, ಪ್ರಭಾಕರ ಜೋಷಿ, ಬಲಿಪ ನಾರಾಯಣ ಭಾಗವತರು, ಕಡತೋಕ ಭಾಗವತರು, ನೆಡ್ಲೆ ನರಸಿಂಹ ಭಟ್, ಇತರ ಮುಮ್ಮೇಳ ಮತ್ತು ಹಿಮ್ಮೇಳ ಕಲಾವಿದರ ಒಡನಾಟ ಲೀಲಾ ಅವರ ಕಲಾಸೇವೆಗೆ ಸಹಕಾರವಾಯಿತು.

ಮೇಳಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಸಂಗಗಳು

ಲೀಲಾವತಿ ಅವರು ಕುಂಬಳೆ, ಬಪ್ಪನಾಡು, ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ, ಧರ್ಮಸ್ಥಳ, ತಲಕಳ ಮೇಳಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವತಿಕೆ ನಡೆಸಿದರು. ಪರಕೆದ ಪಿಂಗಾರ, ದೇವಿಮಹಾತ್ಮೆ, ದಕ್ಷಯಜ್ಞ, ಕರ್ಣಪರ್ವ, ಸುಧನ್ವ ಮೋಕ್ಷ, ವಜ್ರಕೋಗಿಲೆ ಮುಂತಾದ ಪ್ರಸಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಇವರು ಹಾಡಿದ ಪದ್ಯಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿವೆ. ಆಳದಂಗಡಿ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ಲೀಲಾ ಅವರು ಪ್ರಧಾನ ಭಾಗವತರು. ತೆಂಕು, ಬಡಗು ಶೈಲಿಗೆ ಮತ್ತು ಕನ್ನಡ, ತುಳು ಪ್ರಸಂಗಗಳಿಗೆ ಅವರು ಹಾಡುಗಾರಿಕೆ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು

1. ೨೦೨೩ ರ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ.
2. ಕರ್ನಾಟಕ ಯಕ್ಷಗಾನ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (೨೦೧೦)
3. ಮಂಗಳೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಯಕ್ಷಮಂಗಳ ಪ್ರಶಸ್ತಿ
4. ಆಳ್ವಾಸ್ ನುಡಿಸಿರಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 2015
5. ಉಳ್ಳಾಲ ರಾಣಿ ಅಬ್ಬಕ್ಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ
6. ಹಲವಾರು ಸಂಘ-ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಸನ್ಮಾನ ಹಾಗೂ ಪುರಸ್ಕಾರಗಳು
7. ಕರಾವಳಿ ಲೇಖಕಿ-ವಾಚಕಿಯರ ಸಂಘ ಪ್ರಶಸ್ತಿ
8. ಅಗರಾಯಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ
9. ಉಡುಪಿ ಪೇಜಾವರ ಮಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿ

ಮುಂತಾದ ಹಲವಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಮುಡಿಗೇರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.

ನಿಧನ

ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೪, ೨೦೨೪ರಂದು ಶ್ರೀಮತಿ ಲೀಲಾವತಿ ಬೈಪಡಿತ್ತಾಯ ಅವರು ತಮ್ಮ ವಯೋಸಹಜ ಅನಾರೋಗ್ಯದಿಂದ ಬಜಪೆ ತಳಕಲದ ತಮ್ಮ ಸ್ವಗೃಹದಲ್ಲಿ ನಿಧನ ಹೊಂದಿದರು. ಪತಿ ಹರಿನಾರಾಯಣ ಬೈಪಡಿತ್ತಾಯ, ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಪತ್ರಕರ್ತರಾಗಿರುವ ಹಿರಿಯ ಮಗ ಅವಿನಾಶ್ ಬೈಪಡಿತ್ತಾಯ ಮತ್ತು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಕಿರಿಯ ಮಗ ಗುರುಪ್ರಸಾದ್ ಬೈಪಡಿತ್ತಾಯರನ್ನು ಅಗಲಿದ್ದಾರೆ.