ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಧ್ವಜ

ಕರಡಿ ಧ್ವಜವು ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ರಾಜ್ಯವಾದ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಅಧಿಕೃತ ಧ್ವಜವಾಗಿದೆ . ಧ್ವಜದ ಪೂರ್ವಗಾಮಿಯನ್ನು ಮೊದಲು ೧೮೪೬ ರ ಕರಡಿ ಧ್ವಜದ ದಂಗೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹಾರಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಕರಡಿ ಧ್ವಜ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ೧೮೩೬ ರ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಲೋನ್ ಸ್ಟಾರ್ ಫ್ಲ್ಯಾಗ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಪೂರ್ವವರ್ತಿಯನ್ನು ಬಳಸಲಾಯಿತು. ಆ ಧ್ವಜದಿಂದ ಕೆಂಪು ನಕ್ಷತ್ರದ ಅಂಶವು ಇಂದಿನ ಕರಡಿ ಧ್ವಜದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.

ಪ್ರಸ್ತುತ ಧ್ವಜ

ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ಸ್ಟೇಟ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಧ್ವಜವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಪ್ರೋಟೋಕಾಲ್

೧೯೧೧ ರ ಶಾಸನವು ಈ ರೀತಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ:

The bear flag is hereby selected and adopted as the state flag of California. ... The said bear flag shall consist of a flag of a length equal to one and one-half the width thereof; the upper five-sixths of the width thereof to be a white field, and the lower sixth of the width thereof to be a red stripe; there shall appear in the white field in the upper left-hand corner a single red star, and at the bottom of the white field the words 'California Republic,' and in the center of the white field a California grizzly bear upon a grass plat, in the position of walking toward the left of the said field; said bear shall be dark brown in color and in length, equal to one-third of the length of said flag.

ಸ್ಯಾನ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೋ ಸಿಟಿ ಹಾಲ್ ಮುಂದೆ ಧ್ವಜ ಹಾರುತ್ತಿರುವ ದೃಶ್ಯ

೧೯೫೩ ರಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯ ಧ್ವಜದ ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ವಿಶೇಷಣಗಳನ್ನು ಗವರ್ನರ್ ಅರ್ಲ್ ವಾರೆನ್ ಸಹಿ ಮಾಡಿದ ಮಸೂದೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಲಾಯಿತು. ಇದನ್ನು ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಮರಿನ್ ಕೌಂಟಿಯ ಡೊನಾಲ್ಡ್ ಗ್ರೇಮ್ ಕೆಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದರು. ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ರಾಜ್ಯ ಧ್ವಜವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಕರಡಿ ಧ್ವಜ" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಧ್ವಜವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಸ್ತುತ ಕಾನೂನು ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ಸರ್ಕಾರದ ಕೋಡ್‍ನ ೪೨೦ ರ ಸೆಕ್ಷನ್ ಈ ರೀತಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ: "ಕರಡಿ ಧ್ವಜವು ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ರಾಜ್ಯ ಧ್ವಜವಾಗಿದೆ".

ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ಗವರ್ನಮೆಂಟ್ ಕೋಡ್‌ನ ಸೆಕ್ಷನ್ ೪೩೯ ರ ಪ್ರಕಾರ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಧ್ವಜದ ಸರಿಯಾದ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕಾಗಿ ನಿಯಮಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೋಟೋಕಾಲ್‌ಗಳನ್ನು ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ಅಡ್ಜಟಂಟ್ ಜನರಲ್ ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತಾರೆ:

The Adjutant General shall, by regulation, prescribe rules regarding the times, places, and the manner in which the State Flag may be displayed. He shall, periodically, compile the laws and regulations regarding the State Flag. Copies of the compilation shall be printed and made available to the public at cost by the Department of General Services.

ಧ್ವಜವನ್ನು ಲಂಬವಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದಾಗ ಕರಡಿ ಮತ್ತು ನಕ್ಷತ್ರವು ಮೇಲ್ಮುಖವಾಗಿ ಮತ್ತು ಕೆಂಪು ಪಟ್ಟಿಯು ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಅದನ್ನು ೯೦ ಡಿಗ್ರಿಗಳಷ್ಟು ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಾಕಾರವಾಗಿ ತಿರುಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಧ್ವಜವನ್ನು ರಾಜ್ಯ ಚಿಹ್ನೆಯಾಗಿಯೂ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ವಿನ್ಯಾಸ

• 
  ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಧ್ವಜಕ್ಕಾಗಿ ಮೆಟ್ರಿಕ್ಸ್
• 
  "ಮೊನಾರ್ಕ್" ಕರಡಿ
• 
  ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಕರಡಿಯ ಅಧಿಕೃತ ರೆಂಡರಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು

ಸ್ಯಾನ್ ಡಿಯಾಗೋದಲ್ಲಿ ನಾವಿಕರು ಧ್ವಜವನ್ನು ಹಾರಿಸುತ್ತಿರುವ ದೃಶ್ಯ.

ಕರಡಿ ಧ್ವಜದ ಮೊದಲ ಅಧಿಕೃತ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ರಾಜ್ಯ ಶಾಸಕಾಂಗವು ಅಂಗೀಕರಿಸಿತು ಹಾಗೂ ಅದನ್ನು ೧೯೧೧ ರಲ್ಲಿ ಗವರ್ನರ್ ಹಿರಾಮ್ ಜಾನ್ಸನ್ ಅವರು ಅಧಿಕೃತ ರಾಜ್ಯ ಧ್ವಜವಾಗಿ ಕಾನೂನಿಗೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದರು.

ಸಮಕಾಲೀನ ರಾಜ್ಯ ಧ್ವಜವು ಕೆಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅಗಲವಾದ ಕೆಂಪು ಪಟ್ಟಿಯೊಂದಿಗೆ ಬಿಳಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಮೇಲಿನ ಎಡ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಂಪು ನಕ್ಷತ್ರವಿದೆ. ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಎಡಕ್ಕೆ ಮುಖಮಾಡಿರುವ ಗ್ರಿಜ್ಲಿ ಕರಡಿ ಹಸಿರು ಹುಲ್ಲಿನ ಮೇಲೆ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವಂತೆ ಕಾಣಬರುತ್ತದೆ. ಕರಡಿಯ ಗಾತ್ರವು ಹೋಸ್ಟ್ ಅಗಲದ ೨/೩ ಗಾತ್ರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ೨ ರಿಂದ ೧ ರ ಅನುಪಾತವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಐದು ನಕ್ಷತ್ರವನ್ನು ೧೮೩೬ ರ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ಲೋನ್ ಸ್ಟಾರ್ ಫ್ಲ್ಯಾಗ್‌ನಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ.

ಧ್ವಜದ ೧೯೧೧ ರ ಆವೃತ್ತಿಯ ಕರಡಿಯನ್ನು ಸೆರೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಕೊನೆಯ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಗ್ರಿಜ್ಲಿ ಕರಡಿ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. " ಮೊನಾರ್ಕ್ " ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾದ ಕರಡಿಯನ್ನು ೧೮೮೯ ರಲ್ಲಿ ವಿಲಿಯಂ ರಾಂಡೋಲ್ಫ್ ಹರ್ಸ್ಟ್ ಅವರ ಆದೇಶದ ಮೇರೆಗೆ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆ ವರದಿಗಾರ ಅಲನ್ ಕೆಲ್ಲಿ ಸೆರೆಹಿಡಿದರು. ಕರಡಿಯನ್ನು ತರುವಾಯ ಸ್ಯಾನ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೋದ ವುಡ್‌ವರ್ಡ್ಸ್ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್‌ಗೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಗೋಲ್ಡನ್ ಗೇಟ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮೃಗಾಲಯಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೧೧ ರಲ್ಲಿ ಕರಡಿಯ ಮರಣದ ನಂತರ ಅದನ್ನು ಗೋಲ್ಡನ್ ಗೇಟ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಅಕಾಡೆಮಿ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಯಿತು.

ಕರಡಿ ಧ್ವಜವನ್ನು ೧೯೧೧ ರಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ೧೯೫೩ ರವರೆಗೆ ಕರಡಿಯ ಚಿತ್ರವು ಧ್ವಜ ತಯಾರಕರನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಬದಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಮೊನಾರ್ಕ್ನ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೫೩ ರಲ್ಲಿ ಕರಡಿ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ನಹ್ಲ್ ೧೮೫೫ ರ ಜಲವರ್ಣವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೫೩ ರ ಕಾನೂನು ಕರಡಿಯ ಅಧಿಕೃತ ಕಪ್ಪು ಮತ್ತು ಬಿಳಿ ರೆಂಡರಿಂಗ್ ಜೊತೆಗೆ ಹುಲ್ಲು ಮತ್ತು ಕಂದು ಟಫ್ಟ್‌ಗಳ ಕಥಾವಸ್ತುವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಈ ರೇಖಾಚಿತ್ರ, ಧ್ವಜದ ಬಣ್ಣಗಳು ಮತ್ತು ಆಯಾಮಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವ ಇತರ ವಿಶೇಷಣಗಳನ್ನು "೫೪ - ಜೆ - ೦೩" ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ.

೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ ನಾರ್ತ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ವೆಕ್ಸಿಲೊಲಾಜಿಕಲ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ತನ್ನ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ೭೨ ಯು.ಎಸ್. ರಾಜ್ಯ, ಯು.ಎಸ್. ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಮತ್ತು ಕೆನಡಾದ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಧ್ವಜಗಳ ವಿನ್ಯಾಸಗಳ ಮೇಲೆ ಸಮೀಕ್ಷೆ ನಡೆಸಿತು ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಧ್ವಜಕ್ಕೆ ೧೩ ನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ನೀಡಿತು.

ಬಣ್ಣಗಳು

ಲಂಬ ಪ್ರದರ್ಶನ

೧೯೫೩ ರ ಶಾಸನವು ಅಮೆರಿಕದ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಕಲರ್ ಕಾರ್ಡ್‌ನ ೯ ನೇ ಆವೃತ್ತಿಗೆ (ಈಗ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಕಲರ್ ರೆಫರೆನ್ಸ್ ಆಫ್ ಅಮೇರಿಕಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಟ್ಟು ಐದು ಬಣ್ಣಗಳೊಂದಿಗೆ (ಬಿಳಿ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ) ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ಧ್ವಜದ ನಿಖರವಾದ ಛಾಯೆಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದೆ. ನೀಲಿ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರದ ನಾಲ್ಕು ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ರಾಜ್ಯದ ಧ್ವಜಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಒಂದಾಗಿದೆ (ಇತರ ಮೂರು ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ರಾಜ್ಯಗಳು ಅಲಬಾಮಾ, ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ಮೆಕ್ಸಿಕೊ ).

ಬಣ್ಣ	ಕೇಬಲ್ ನಂ.	ಪ್ಯಾಂಟೋನ್	ವೆಬ್ ಬಣ್ಣ	RGB ಮೌಲ್ಯಗಳು
ಬಿಳಿ	೭೫೦೦೧	ಸುರಕ್ಷಿತ	#FFFFFF	(೨೫೫,೨೫೫,೨೫೫)
ಓಲ್ಡ್ ಗ್ಲೋರಿ ರೆಡ್	೭೦೧೮೦	೨೦೦	#B71234	(೧೮೩,೧೮,೫೨)
ಮೇಪಲ್ ಸಕ್ಕರೆ	೭೦೧೨೯	೭೨೯ಸಿ	#BD8A5E	(೧೮೯,೧೩೮,೯೪)
ಸೀಲ್	೭೦೧೦೮	೪೬೨ಸಿ	#584528	(೮೮,೬೯,೪೦)
ಐರಿಶ್ ಹಸಿರು	೭೦೧೬೮	೩೪೮	#008542	(೦,೧೩೩,೬೬)

• ಕರಡಿಯ ಕಪ್ಪು ಛಾಯೆ, ಹುಲ್ಲಿನ ಪ್ಲಾಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ೧೨ ಗಾಢವಾದ ಟಫ್ಟ್‌ಗಳು, ಕಥಾವಸ್ತುವಿನ ಗಡಿ ಮತ್ತು "ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್" ಎಂಬ ಅಕ್ಷರಗಳಿಗೆ ಸೀಲ್ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
• ಮೇಪಲ್ ಶುಗರ್ ಕರಡಿಗೆ ಮೂಲ ಬಣ್ಣವಾಗಿದೆ.
• ಓಲ್ಡ್ ಗ್ಲೋರಿ ರೆಡ್ ಬಣ್ಣವನ್ನು ನಕ್ಷತ್ರ, ಕರಡಿಯ ನಾಲಿಗೆ ಮತ್ತು ಧ್ವಜದ ಕೆಳಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಕೆಂಪು ಪಟ್ಟಿಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
• ಐರಿಶ್ ಗ್ರೀನ್ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹುಲ್ಲು ಕಥಾವಸ್ತುವಿಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
• ಕರಡಿಯ ಉಗುರುಗಳು ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣದಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಎಡ ಮುಂಭಾಗ ಮತ್ತು ಹಿಂಭಾಗದ ಪಂಜಗಳು ನಾಲ್ಕು ಬಿಳಿ ಉಗುರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ಇತಿಹಾಸ

ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಲೋನ್ ಸ್ಟಾರ್

ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯೊ ನಾಯಕ ಜುವಾನ್ ಬಟಿಸ್ಟಾ ಅಲ್ವಾರಾಡೊ ಅವರ ೧೮೩೬ ರ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿಯಿಂದ ಬಳಸಲ್ಪಟ್ಟ ಕೆಂಪು ಲೋನ್ ಸ್ಟಾರ್ ಧ್ವಜ.

೧೮೩೬ ರಲ್ಲಿ ಜುವಾನ್ ಅಲ್ವಾರಾಡೊ ನೇತೃತ್ವದ ದಂಗೆಯು ಮೆಕ್ಸಿಕೊದಿಂದ ಆಲ್ಟಾ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು. ಸ್ವತಃ ಗವರ್ನರ್ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿಕೊಂಡ ಅಲ್ವಾರಾಡೊ ಅವರನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು ಐಸಾಕ್ ಗ್ರಹಾಂ ನೇತೃತ್ವದ ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಗಡಿಭಾಗದವರನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡರು. ಬಂಡುಕೋರರು ರಾಜಧಾನಿ ಮಾಂಟೆರಿಯನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ಆದರೆ ದಕ್ಷಿಣದ ನಾಯಕರಾದ ಜುವಾನ್ ಬಾಂಡಿನಿ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಲೋಸ್ ಆಂಟೋನಿಯೊ ಕ್ಯಾರಿಲ್ಲೊ ಅವರನ್ನು ಬಂಡಾಯಕ್ಕೆ ಸೇರಲು ಮನವೊಲಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅಂತರ್ಯುದ್ಧವನ್ನು ಎದುರಿಸಿದ ಅಲ್ವಾರಾಡೊ ಮತ್ತು ಇತರ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯೋಗಳು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದೊಂದಿಗೆ ರಾಜಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸಿದರು. ಇದರಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ನಾಯಕರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ಥಳೀಯ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ೧೮೩೬ ರ "ಸಿಯೆಟ್ ಲೆಸ್" ಮೆಕ್ಸಿಕನ್ ಸಂವಿಧಾನದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ "ಇಲಾಖೆ" ಎಂಬ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಅಲ್ವಾರಾಡೊ ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ ಗವರ್ನರ್ ಆಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು.

ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಲೋನ್ ಸ್ಟಾರ್ ಫ್ಲಾಗ್ ಅಲ್ವಾರಾಡೋನ ದಂಗೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. ಬಿಳಿ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಕೆಂಪು ನಕ್ಷತ್ರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಒಂದು ಕೊನೆಯ ಮೂಲ ಧ್ವಜವನ್ನು ಆಟ್ರಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಸೆಂಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಆರ್ಕೈವ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.

ಮೂಲ ಕರಡಿ ಧ್ವಜ

ಮೂಲ ೧೮೪೬ ರ ಕರಡಿ ಧ್ವಜ ಹಾಗೂ ಅದರ ವಿನ್ಯಾಸಕ, ಪೀಟರ್ ಸ್ಟಾರ್ಮ್, ಸಿ. ೧೮೭೦

ಸೋನೋಮಾ ಪ್ಲಾಜಾ ಮೇಲೆ ಕರಡಿ ಧ್ವಜದ ಸ್ಮಾರಕ

ಮೊದಲ ಕರಡಿ ಧ್ವಜದ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪುನರುತ್ಪಾದನೆ

ಟಾಡ್ಸ್ ಕರಡಿ ಧ್ವಜದ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪುನರುತ್ಪಾದನೆ

ಟಾಡ್‌ನ ಮೂಲ ಕರಡಿ ಧ್ವಜ

</img>

ಮೊದಲ ಕರಡಿ ಧ್ವಜದ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪುನರುತ್ಪಾದನೆ

</img>

ಟಾಡ್ಸ್ ಕರಡಿ ಧ್ವಜದ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪುನರುತ್ಪಾದನೆ

</img>

ಟಾಡ್‌ನ ಮೂಲ ಕರಡಿ ಧ್ವಜವನ್ನು ಸೋನೋಮಾ ದಂಗೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾಯಿತು ಹಾಗೂ ಅಲ್ಲಿ ಆ ಧ್ವಜವನ್ನು ಹಾರಿಸಲಾಯಿತು. ( ೧೮೯೦ ರ ಛಾಯಾಚಿತ್ರ )

ಮೂಲ ಗ್ರಿಜ್ಲಿ ಕರಡಿ ಧ್ವಜವನ್ನು ಪೀಟರ್ ಸ್ಟಾರ್ಮ್ ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ವಿಲಿಯಂ ಎಲ್ ಟಾಡ್ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ ಈ ಕರಡಿ ಧ್ವಜದ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಸೊನೊಮಾದಲ್ಲಿ ಜೂನ್ ೧೮೪೬ ರಲ್ಲಿ ೧೪ ಮತ್ತು ೧೭ ರ ನಡುವಿನ ದಿನಾಂಕದಂದು ವಿಲಿಯಂ ಬಿ.ಐಡೆ. ಸೇರಿದಂತೆ "ಕರಡಿ ಫ್ಲ್ಯಾಗರ್ಸ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಪುರುಷರು ಬೆಳೆಸಿದರು. ನಿಖರವಾದ ರಚನೆಯ ದಿನಾಂಕವು ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ನೇವಲ್ ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಜಾನ್ ಮಿಸ್ರೂನ್ ಜೂನ್ ೧೮೪೬ ರಂತೆ ಧ್ವಜದ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡಿದರು.

ವಿಲಿಯಂ ಎಲ್ ಟಾಡ್ ಮೇರಿ ಟಾಡ್ ಲಿಂಕನ್ ಅವರ ಸೋದರ ಸಂಬಂಧಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ಮಿಲಿಟರಿ ಇಲಾಖೆಯಿಂದ ಪ್ರಕಟವಾದ ಫ್ಲಾಗ್ಸ್ ಓವರ್ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ಪುಸ್ತಕದ ಪ್ರಕಾರ ಧ್ವಜದ ಮೇಲಿನ ನಕ್ಷತ್ರವು ೧೮೩೬ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ಲೋನ್ ಸ್ಟಾರ್ ಫ್ಲ್ಯಾಗ್ ಅನ್ನು ಮರುಪಡೆಯಿತು. ಟಾಡ್ ೧೮೭೮ ರಲ್ಲಿ ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‌ಗೆ ಬರೆದ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ನಕ್ಷತ್ರವನ್ನು ಬ್ಲ್ಯಾಕ್‌ಬೆರಿ ಜ್ಯೂಸ್ ಬಳಸಿ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ಲೋನ್ ಸ್ಟಾರ್ ಫ್ಲ್ಯಾಗ್‌ಗೆ ಗುರುತಿಸಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಕರಡಿಯನ್ನು ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಮಣಿಯದ ಪ್ರತಿರೋಧದ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಸೊನೊಮಾ ಸ್ಟೇಟ್ ಹಿಸ್ಟಾರಿಕ್ ಪಾರ್ಕ್ ಪ್ರಕಾರ ಧ್ವಜದ ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ಹೀಗೆ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ:

At a company meeting it was determined that we should raise a flag and that it should be a bear en passant [a heraldry term signifying that the bear is walking toward the viewer's left], with one star. One of the ladies at the garrison gave us a piece of brown domestic, and Mrs. Captain John Sears gave us some strips of red flannel about 4 inches wide. The domestic was new, but the flannel was said to have been part of a petticoat worn by Mrs. Sears across the mountains...I took a pen, and with ink drew the outline of the bear and star upon the white cloth. Linseed oil and Venetian red were found in the garrison, and I painted the bear and star...Underneath the bear and star were printed with a pen the words 'California Republic' in Roman letters. In painting the words I first lined out the letters with a pen, leaving out the letter 'i' and putting 'c' where 'i' should have been, and afterwards the 'i' over the 'c'. It was made with ink, and we had nothing to remove the marks.

ಮೂಲ ಕರಡಿ ಧ್ವಜ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸಿದ ಗಣರಾಜ್ಯವು ಜೂನ್ ೧೪ ರಿಂದ ಜುಲೈ ೯ ರವರೆಗೆ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. ಜುಲೈ 7, 1846 ರಂದು, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ನೌಕಾಪಡೆಯ ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಸ್ಕ್ವಾಡ್ರನ್‌ನ ಕಮೋಡೋರ್ ಜಾನ್ ಡ್ರೇಕ್ ಸ್ಲೋಟ್ ಮೊದಲು 28-ಸ್ಟಾರ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಧ್ವಜವನ್ನು ಆಲ್ಟಾ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ರಾಜಧಾನಿ ಮಾಂಟೆರಿಯಲ್ಲಿ ಏರಿಸಿದರುಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ಗೆ ಭೂಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಪಡೆದರು.

ಎರಡು ದಿನಗಳ ನಂತರ ೯ ಜುಲೈ ೧೮೪೬ ರಂದು ನೌಕಾಪಡೆಯ ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಜೋಸೆಫ್ ವಾರೆನ್ ರೆವೆರೆ ಸೊನೊಮಾಗೆ ಆಗಮಿಸಿದರು. ನಂತರ ಕರಡಿ ಧ್ವಜವನ್ನು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಎಳೆದರು ಹಾಗೂ ಅದರ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ನಕ್ಷತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಪಟ್ಟೆಗಳು ಚಾಲನೆಯಲ್ಲಿವೆ. ಕರಡಿ ಧ್ವಜವನ್ನು ಯುವ ಜಾನ್ ಇ. ಮಾಂಟ್ಗೊಮೆರಿಗೆ ( ಯು.ಎಸ್.ಎಸ್. ಪೋರ್ಟ್ಸ್‌ಮೌತ್‌ನ ಕಮಾಂಡರ್ ಜಾನ್ ಬಿ. ಮಾಂಟ್ಗೊಮೆರಿಯ ಮಗ) ನೀಡಲಾಯಿತು. ನಂತರ ಅವರು ತಮ್ಮ ತಾಯಿಗೆ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ "ಕಫಿ ಘರ್ಜನೆಯಿಂದ ಕೆಳಗಿಳಿದ" - "ಕಫಿ" ಎಂಬುದು ಧ್ವಜದ ಮೇಲಿರುವ ಕರಡಿಗೆ ಅವನ ಅಡ್ಡಹೆಸರು.

ಯುವ ಮಾಂಟ್ಗೊಮೆರಿಗೆ ನೀಡಲಾದ ಕರಡಿ ಧ್ವಜವು ಯು.ಎಸ್.ಎಸ್. ಪೋರ್ಟ್ಸ್‌ಮೌತ್‌ನೊಂದಿಗೆ ೧೮೪೮ ರಲ್ಲಿ ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಪೂರ್ವ ಕರಾವಳಿಗೆ ಮರಳಿತು. ಆದರೆ ೧೮೫೫ ರಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾಗೆ ಹಿಂತಿರುಗಿಸಲಾಯಿತು. ಧ್ವಜವನ್ನು ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಇಬ್ಬರು ಸೆನೆಟರ್‌ಗಳಾದ ಜಾನ್ ಬಿ. ವೆಲ್ಲರ್ ಮತ್ತು ವಿಲಿಯಂ ಎಂ. ಗ್ವಿನ್ ಅವರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಈ ಧ್ವಜವನ್ನು ೮ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೮೫೫ ರಂದು ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ಪಯೋನಿಯರ್‌ಗಳಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಅಲ್ಲದೇ ಈ ಧ್ವಜವನ್ನು ೧೮ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೦೬ ರಂದು ಮಹಾನ್ ಸ್ಯಾನ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೊ ಭೂಕಂಪದ ನಂತರ ಸಂಭವಿಸಿದ ಬೆಂಕಿಯಲ್ಲಿ ನಾಶವಾಗುವವರೆಗೆ ಸ್ಯಾನ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೋದಲ್ಲಿನ ಸೊಸೈಟಿಯ ಪಯೋನೀರ್ ಹಾಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಸಂರಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಇಂದು ಸೊನೊಮಾ ಬ್ಯಾರಕ್ಸ್ ಅಥವಾ ಎಲ್ ಪ್ರೆಸಿಡಿಯೊ ಡಿ ಸೊನೊಮಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಕೃತಿಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಸೊನೊಮಾದಲ್ಲಿನ ಪ್ಲಾಜಾದಲ್ಲಿ ಧ್ವಜವನ್ನು ಏರಿಸಿದ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ಪ್ರತಿಮೆಯೂ ಇದೆ (ಕರಡಿ ಧ್ವಜ ಸ್ಮಾರಕ).

ಅಂತರ್ಯುದ್ಧದ ಅವಧಿ

ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಯ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು ಮತ್ತು ೧೮೬೧ ರಲ್ಲಿ ಅಮೇರಿಕನ್ ಅಂತರ್ಯುದ್ಧದ ಆರಂಭಿಕ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾವನ್ನು ಒಕ್ಕೂಟದ ಬೆಂಬಲಿಗರು ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣದ ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಯ ಬೆಂಬಲಿಗರ ನಡುವೆ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಯಿತು. ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಮುಂಚಿನ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್ ಕೌಂಟಿ ಮತ್ತು ಸ್ಯಾನ್ ಬರ್ನಾರ್ಡಿನೊ ಕೌಂಟಿಯಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದ ಕೆಲವರು ನಕ್ಷತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಪಟ್ಟೆಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಕರಡಿ ಧ್ವಜದ ರೂಪಾಂತರಗಳನ್ನು ಹಾರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಗೆ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ತೋರಿಸಿದರು.

೨೦ ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ರಾಜ್ಯ ಧ್ವಜಗಳ ಕೆಲವು ಉದಾಹರಣೆಗಳು (ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ೧೯೫೩ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸುವ ಮೊದಲು), ಅನೇಕ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.

ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಒಕ್ಕೂಟದ ಸೈನಿಕರು ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಪಶ್ಚಿಮವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿದರು. ಅವರು ಸ್ಯಾಕ್ರಮೆಂಟೊದಲ್ಲಿನ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ಸ್ಟೇಟ್‌ಹೌಸ್‌ನ ಮೇಲೆ ಸೇರಿದಂತೆ ಅನೇಕ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಒಕ್ಕೂಟದ ಧ್ವಜಗಳನ್ನು ಹಾರಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅವರು ಹಿಡಿಯುವ ಮೊದಲು ಅಲ್ಲಿಂದ ಕಣ್ಮರೆಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ೪ ಜುಲೈ ೧೮೬೧ ರಂದು ಸ್ಯಾಕ್ರಮೆಂಟೊದಲ್ಲಿ ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ದಿನಾಚರಣೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವಾದಿ ಮತ್ತು ಅನುಭವಿ ಮೇಜ್ ಜೆಪಿ ಗಿಲ್ಲಿಸ್ ಅವರು ಗ್ರೇಟ್ ಬ್ರಿಟನ್‌ನಿಂದ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಮತ್ತು ಒಕ್ಕೂಟದ ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಯನ್ನು ಆಚರಿಸಿದರು. ಮೊದಲ ಒಕ್ಕೂಟದ ಧ್ವಜವಾದ ನಕ್ಷತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಬಾರ್‌ಗಳ (ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳ ಧ್ವಜಗಳು ಅಮೆರಿಕಾದ ಅಂತರ್ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಸತತ ವಿನ್ಯಾಸಗಳ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಧ್ವಜಗಳನ್ನು "ಸ್ಟಾರ್ಸ್ ಮತ್ತು ಬಾರ್ಸ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು) ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಧ್ವಜವನ್ನು ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಒಕ್ಕೂಟದ ಬ್ಯಾನರ್‌ನ ಏಳು ನಕ್ಷತ್ರಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಹದಿನೇಳು ನಕ್ಷತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಗುಲಾಮಗಿರಿಯ ಪರವಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಹರ್ಷೋದ್ಗಾರಗಳಿಗೆ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ಮೆರವಣಿಗೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ. ಅಂತರ್ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಸೆರೆಹಿಡಿಯಲಾದ ಏಕೈಕ ಒಕ್ಕೂಟದ ಧ್ವಜ ಇದಾಗಿದೆ. ಒಕ್ಕೂಟವಾದಿ ಜ್ಯಾಕ್ ಬಿಡರ್‌ಮ್ಯಾನ್ ಗಿಲ್ಲಿಸ್ ಅವರನ್ನು ಖಂಡಿಸಿದರು. ಅವರ ಕೈಗಳಿಂದ ಧ್ವಜವನ್ನು ಹರಿದು ಹಾಕಿದರು ಮತ್ತು ಧ್ವಜವನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲು ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದಿಗಳನ್ನು ನಿಂದಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಯಾರೂ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಿಲ್ಲ. ಗಿಲ್ಲಿಸ್‌ನ ಧ್ವಜವನ್ನು ಜ್ಯಾಕ್ ಬಿಡರ್‌ಮ್ಯಾನ್ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಕಾರಣ ಇದನ್ನು "ಬಿಡರ್‌ಮ್ಯಾನ್ ಫ್ಲಾಗ್" ಅಥವಾ "ಗಿಲ್ಲಿಸ್ ಫ್ಲಾಗ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ರಾಜ್ಯಪಾಲರ ಧ್ವಜ

ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಗವರ್ನರ್ ಧ್ವಜ

ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಗವರ್ನರ್ ಧ್ವಜವು ಆಕಾಶ ನೀಲಿ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿರುವ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಮುದ್ರೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಇತರ ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಗವರ್ನರ್‌ಗಳ ಧ್ವಜಗಳಂತೆ ಮೈದಾನದ ಮೂಲೆಗಳಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ನಕ್ಷತ್ರಗಳಿವೆ.

ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದುವಿಕೆ

• Smilie, Robert A. (1975). The Sonoma Mission, San Francisco Solano de Sonoma: The Founding, Ruin and Restoration of California's 21st Mission. Valley Publishers, Fresno, CA. ISBN 0-913548-24-3.
• California. Legislature. Senate (1912). Journal of the Senate of the State of California, Volume 2. State Printing Office. p. 327.

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು

• ಹಬರ್ಟ್ ಎಚ್. ಬ್ಯಾನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್ಸ್ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ, ಸಂಪುಟ. ವಿ. 1846-1848
• ಕರಡಿ ಧ್ವಜದ ರಚನೆ. Archived 2008-07-23 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.
• ವಿಶ್ವದ ಧ್ವಜಗಳು: ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ
• ಕರಡಿ ಧ್ವಜ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ
• sshpa/bear.htm ಸೋನೋಮಾ ಸ್ಟೇಟ್ ಹಿಸ್ಟಾರಿಕ್ ಪಾರ್ಕ್ ಕರಡಿ ಧ್ವಜ ಉಲ್ಲೇಖ
• ಕರಡಿ ಧ್ವಜ ನಿರ್ಮಾಣದ ಕುರಿತು ವಿಲಿಯಂ ಟಾಡ್ ಉಲ್ಲೇಖ