ಸದಸ್ಯ:Govndraj vasudev 2310630

ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಕಲೆ ಹಾಗೂ ಶಿಲ್ಪಕಲೆಗೆ ಕೊಡುಗೆ

ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು (6ನೆಯ ಶತಮಾನದಿಂದ 10ನೆಯ ಶತಮಾನ) ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜವಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇವರ ರಾಜ್ಯಭಾರವು ದಕ್ಷಿಣ ಹಾಗೂ ಮಧ್ಯಭಾರತದ ವ್ಯಾಪಕ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇವರ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಕನ್ನೌಜ್, ಬದಾಮಿ, ಮತ್ತು ಎಲ್ಲೋರಾ. ಇವರು ಕಲೆ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹವು ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆಯುತ್ತದೆ.

ಎಲ್ಲೋರಾ ಗುಹಾ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳು

ಎಲ್ಲೋರಾ ಗುಹೆಗಳ ಪೈಕಿ ಕೈಲಾಸನಾಥ ದೇವಸ್ಥಾನ (ಗುಹೆ 16) ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಶ್ರೇಷ್ಠ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಸಾಧನೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದು ಒಂದು ಶಿಲೆಯನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ತಯಾರಿಸಿದ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಮಂದಿರವಾಗಿದ್ದು, ಶೈವ ಸಂಪ್ರದಾಯಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಕೃಷ್ಣ ಮೊದಲನೆ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು.

ವಿಶಿಷ್ಟತೆಗಳು:

ದೇವಾಲಯವು 200 ಅಡಿ ಉದ್ದ ಮತ್ತು 100 ಅಡಿ ಅಗಲ ಹೊಂದಿದೆ.

ಕತ್ತರಿ ತಂತ್ರವನ್ನು ಬಳಸಿದ ಸಮಗ್ರ ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆ.

ರಾಮಾಯಣ, ಮಹಾಭಾರತ ಮತ್ತು ಪುರಾಣಗಳ ಘಟನೆಗಳ ಪ್ರದರ್ಶನವು ದೇವಾಲಯದ ಗೋಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಇದೆ.

ಎರಡು ಅಂತಸ್ತುಗಳು, ಗೋಪುರದ ವಿನ್ಯಾಸಗಳು, ಮತ್ತು ಶಿಲ್ಪಕಲೆಗಳು ಶ್ರದ್ಧೆ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ.

ಪತ್ತದಕಲ್ ಮತ್ತು ಐಹೊಳೆ

ರಾಜಧಾನಿ ಬದಾಮಿ, ಐಹೊಳೆ, ಮತ್ತು ಪತ್ತದಕಲ್ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು ಬೃಹತ್ ದೇಗುಲಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ದ್ರಾವಿಡ ಹಾಗೂ ನಾಗರ ಶೈಲಿಯ ಸಂಕಲನದ ಪ್ರತಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ.

ಕಿರ್ತಿ ದೇಗುಲಗಳು:

ದ್ರಾವಿಡ ಶೈಲಿಯ ಕೆಶವರ ದೇವಸ್ಥಾನ.

ರಾಮಲಿಂಗ ದೇಗುಲಗಳು.

ಐಹೊಳೆಯ ದರ್ಗೆಯ ಸ್ಮಾರಕ ಗೋಪುರಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಶ್ರೇಯೋಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ.

ಶೈಲಿಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು

1. ಮಿಶ್ರ ಶೈಲಿ: ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ದೇವಾಲಯಗಳು ದ್ರಾವಿಡ ಮತ್ತು ವಸತಿ ಶೈಲಿಯ ಸಂಯೋಜನೆ.

2. ಅಲಂಕಾರಿಕ ಶಿಲ್ಪಗಳು: ದೇವತಾ, ಯಕ್ಷ, ಗಂಧರ್ವ, ಕಿನ್ನರ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯಮೂರ್ತಿಗಳ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಶಿಲ್ಪಗಳು.

3. ಗೋಪುರ ವಿನ್ಯಾಸ: ದೇವಾಲಯದ ಗೋಪುರವು ಪರಿಪೂರ್ಣತೆ ಮತ್ತು ಶೈಲಿಯ ಸುಂದರ ಉದಾಹರಣೆ.

4. ಬೃಹತ್ ಶಿಲ್ಪಗಳು: ಬಾಹ್ಯ ಗೋಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಾಭಾರತ ಮತ್ತು ರಾಮಾಯಣ ಕಥಾವಸ್ತುಗಳ ಚಿತ್ತಾರ.

ದೇವಾಲಯಗಳ ವಿಸ್ತಾರ

ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ರಾಜಕೀಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿ ಬೆಳೆದವು.

ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನಕಾಳು: ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಧರ್ಮಶಾಲೆ, ವಸತಿ, ಮತ್ತು ಉತ್ಸವಗಳಿಗೆ ಬೇರ್ಪಟ್ಟ ಕಟ್ಟಡಗಳು.

ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳ ಉದಯ: ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಪಂಡಿತರು, ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಭಕ್ತಿಕೇಂದ್ರಗಳ ಮೂಲಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಹರಡಿದರು.

ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರಭಾವ

ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಕಾಲದ ಶಿಲ್ಪಗಳು ಕೇವಲ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪರಂಪರೆಗೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಸಮಾಜಿಕ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದನ್ನು ದರ್ಶಿಸುತ್ತವೆ.

ಇವರ ಸೃಷ್ಟಿಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಲೆ, ಪಾರಂಪರಿಕ ಶೈಲಿ, ಮತ್ತು ಹೊಸ ಶಿಲ್ಪಪಥವನ್ನು ತೋರುತ್ತವೆ.

ಕಾವ್ಯ, ಸಂಗೀತ, ಮತ್ತು ನಾಟಕಗಳ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹವು ಕಲೆಗಾರರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿತು.

ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಂಪರೆಯ ಮುಂದುವರಿಕೆ

ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಶೈಲಿ ಹೊಯ್ಸಳ, ಚಾಳುಕ್ಯ, ಮತ್ತು ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ಮೂಲಕ ಮುಂದುವರಿಯಿತು.

ಹೊಯ್ಸಳರ ಶ್ರೇಯಸ್ಸು: ಸುಂದರ ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಆರಾಮ ದೇಗುಲಗಳ ಶಿಲ್ಪಕೃತಿಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ.

ಆಧುನಿಕ ಪ್ರಭಾವ: ದೇಶೀಯ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಈ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವನ್ನು ನೋಡಲು ಬರುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಕಲೆ ಹಾಗೂ ಶಿಲ್ಪಕಲೆಗೆ ಕೊಡುಗೆ

ಭೂಮಿಕೆ: ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ವಿಶಿಷ್ಟ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು 6ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ 10ನೇ ಶತಮಾನದವರೆಗೆ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಚಲಾಯಿಸಿತು. ಕನ್ನೌಜ್, ಬದಾಮಿ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲೋರಾ ಅವರನ್ನು ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು, ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು ಕಲೆ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಹೊಸ ಯುಗವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದರು. ಅವರ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಕಲೆಯು ಧಾರ್ಮಿಕತೆ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಜೀವನ, ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ವೈಭವವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವ ಪ್ರಬಲ ಸಾಧನವಾಗಿತ್ತು.

ಎಲ್ಲೋರಾ ಗುಹಾ ದೇವಾಲಯಗಳು – ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸೃಷ್ಟಿ

ಎಲ್ಲೋರಾ ಗುಹೆಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಕಲಾ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವ ಪ್ರಮುಖ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿವೆ. ಈ ಗುಹೆಗಳ ಪೈಕಿ ಕೈಲಾಸನಾಥ ದೇವಾಲಯವು (ಗುಹೆ 16) ಅವರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಶಿಲೆಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕತ್ತರಿಸಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಈ ದೇವಾಲಯವು, ಶೈವ ಸಂಪ್ರದಾಯಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಾಗಿದ್ದು, ಅದರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಶಿಲ್ಪಕಲೆ ಕಾಣಸಿಗುತ್ತದೆ.

ವಿಶೇಷತೆಗಳು:

1. ವಿಶಾಲತೆ ಮತ್ತು ರಚನೆ: ದೇವಾಲಯವು 200 ಅಡಿ ಉದ್ದ ಮತ್ತು 100 ಅಡಿ ಅಗಲವಿದ್ದು, ಬೃಹತ್ ಶೈಲಿಯ ನಿರ್ಮಾಣದ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ.

2. ಶಿಲ್ಪದ ಮಹತ್ವ: ದೇವಾಲಯದ ಗೋಡೆಗಳಲ್ಲಿ ರಾಮಾಯಣ, ಮಹಾಭಾರತ, ಮತ್ತು ಪುರಾಣಗಳ ಕಥಾವಸ್ತುಗಳು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ.

3. ಶೈಲಿಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯತೆ: ಕತ್ತರಿ ತಂತ್ರದ ಮೂಲಕ ಶಿಲೆಯ ವಿನ್ಯಾಸ ಹಾಗೂ ಶಿಲ್ಪಕಲೆಯ ಸಮಗ್ರತೆಯು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ತೋರುತ್ತವೆ.

ಬದಾಮಿ, ಐಹೊಳೆ, ಮತ್ತು ಪತ್ತದಕಲ್ – ಕಲೆಯ ತಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳಕಿನ ಕಿರಣಗಳು

ರಾಜಧಾನಿ ಬದಾಮಿ, ಐಹೊಳೆ, ಮತ್ತು ಪತ್ತದಕಲ್ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು ಅನೇಕ ದೇಗುಲಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಈ ದೇಗುಲಗಳು ದ್ರಾವಿಡ ಶೈಲಿ ಹಾಗೂ ನಾಗರ ಶೈಲಿಯ ಕಲಾತ್ಮಕ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ.

ಪ್ರಮುಖ ದೇಗುಲಗಳು:

1. ಕೆಶವರ ದೇವಸ್ಥಾನ: ಇದು ದ್ರಾವಿಡ ಶೈಲಿಯ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದ್ದು, ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಕೌಶಲ್ಯವನ್ನು ತೋರುತ್ತದೆ.

2. ರಾಮಲಿಂಗ ದೇಗುಲಗಳು: ಪುರಾಣಗಾಥೆಗಳ ಶಿಲ್ಪ ಚಿತ್ತಾರಗಳು ಈ ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರಮುಖ ಆಕರ್ಷಣೆಯಾಗಿದೆ.

3. ಐಹೊಳೆಯ ಸ್ಮಾರಕ ಗೋಪುರಗಳು: ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ಶ್ರೇಷ್ಟ ಕಲಾ ಶಕ್ತಿಯ ಚಿಹ್ನೆಯಾಗಿದೆ.

ಶೈಲಿಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು:

ಮಿಶ್ರ ಶೈಲಿ: ದ್ರಾವಿಡ ಹಾಗೂ ವಸತಿ ಶೈಲಿಯ ಸಂಯೋಜನೆಯು ಈ ದೇಗುಲಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ.

ಅಲಂಕಾರಿಕ ಶಿಲ್ಪಗಳು: ದೇವತೆ, ಯಕ್ಷ, ಗಂಧರ್ವ, ಕಿನ್ನರ, ನೃತ್ಯಮೂರ್ತಿಗಳ ಶಿಲ್ಪಗಳು ಕಲಾತ್ಮಕತೆಯನ್ನು ತೋರುತ್ತವೆ.

ಗೋಪುರ ವಿನ್ಯಾಸ: ದೇವಾಲಯಗಳ ಗೋಪುರಗಳ ಆಕಾರವು ಶ್ರದ್ಧೆ ಹಾಗೂ ಪರಿಪೂರ್ಣತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತವೆ.

ಕಥಾವಸ್ತುಗಳು: ಮಹಾಭಾರತ ಮತ್ತು ರಾಮಾಯಣ ಕಥಾಸಂದರ್ಭಗಳನ್ನು ಶಿಲ್ಪ ಕೃತಿಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.

ಕಲೆ ಮತ್ತು ಶಿಲ್ಪಕಲೆಯ ರಾಜಕೀಯ, ಧಾರ್ಮಿಕ, ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರಭಾವ

ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಶಿಲ್ಪಗಳು ಧಾರ್ಮಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳಾದ ದೇವಾಲಯಗಳ ಮೂಲಕ ರಾಜಕೀಯ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು.

ದೇವಾಲಯಗಳ ವಿಸ್ತಾರ:

1. ರಾಜಕೀಯ ಕೇಂದ್ರಗಳು: ದೇಗುಲಗಳು ರಾಜಕೀಯ ಸಮ್ಮೇಳನಗಳ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ.

2. ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಪರ್ಕ: ದೇವಾಲಯಗಳ ಮೂಲಕ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರು ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನು ಧಾರ್ಮಿಕ ಹಾಗೂ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ದರ್ಶನದೊಂದಿಗೆ ಬೆಸೆದುಕೊಳ್ಳುವಂತಾಗಿತ್ತು.

3. ಧಾರ್ಮಿಕ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ: ದೇವಾಲಯಗಳು ಧರ್ಮಶಾಲೆ, ವಸತಿ, ಮತ್ತು ಉತ್ಸವಗಳಿಗಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು.

ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಾಧನೆಗಳು

ಕಾವ್ಯ, ಸಂಗೀತ, ಮತ್ತು ನಾಟಕ: ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು ಕಾವ್ಯ, ಸಂಗೀತ, ಮತ್ತು ನಾಟಕಗಳಿಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡಿದ್ದು, ಹಲವು ಕಲೆಗಾರರು ಮತ್ತು ಚಿಂತಕರು ಅವರ ಆಶ್ರಯವನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದರು.

ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಕಲಾವಿದರು:

ಶ್ರೀವಿಜಯ: ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕವಿ, ಅವರ ಕಾವ್ಯಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಉನ್ನತಿಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ.

ಜೈನ ಸಾಹಿತ್ಯ: ಶ್ರೀಪುಜ್ಯಪಾದ ಮತ್ತು ಜಿನಸೇನ ಅವರಂತಹ ಮಹತ್ವದ ಜೈನ ಸಿದ್ಧಾಂತಿಗಳು ಜೈನ ಧರ್ಮದ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಕಾರಣರಾದರು.

ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳ ಉದಯ: ಕಲೆಯ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹದಿಂದ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಹರಡುವಿಕೆಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳ ಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡಿದರು. ಇಲ್ಲಿಗೆ ಪಂಡಿತರು ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ದೇಶಾದ್ಯಂತದಿಂದ ಆಗಮಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.

ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಶಿಲ್ಪಕಲೆಯ ಪರಂಪರೆ

ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಶಿಲ್ಪಕಲೆ ಹೊಯ್ಸಳ, ಚಾಳುಕ್ಯ, ಮತ್ತು ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಶಾಖೆಯನ್ನು ಪಡೆದು ಬೆಳೆಯಿತು.

1. ಹೊಯ್ಸಳರ ಶ್ರೇಯಸ್ಸು: ಬೆಳೂರು ಹಾಗೂ ಹಳೆಯಬೀಡು ದೇಗುಲಗಳ ಶಿಲ್ಪ ಕೃತಿಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಶೈಲಿಯ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ತೋರುತ್ತವೆ.

2. ಚಾಳುಕ್ಯ ಶೈಲಿ: ಕಲ್ಯಾಣ ಚಾಳುಕ್ಯರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ದ್ರಾವಿಡ ಶೈಲಿಯು ಮತ್ತಷ್ಟು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿತು.

3. ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ: ಶ್ರೀವಿಜಯನಗರದ ತಮಗೆಲ್ಲು ಮತ್ತು ಹಂಪಿಯ ದೇಗುಲಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯ ಅಣಕು ರೂಪಗಳನ್ನಾಗಿವೆ.

ಆಧುನಿಕ ಪ್ರಭಾವ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ

ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಕಲಾ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆ ಇಂದು ದೇಶೀಯ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತಿದೆ. ಎಲ್ಲೋರಾ ಗುಹೆಗಳು ಯುನೆಸ್ಕೊ ವಿಶ್ವ ಪರಂಪರೆ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದು, ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತವೆ.

ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು ಶಿಲ್ಪಕಲೆ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಎಲ್ಲೋರಾದ ಕೈಲಾಸನಾಥ ದೇವಾಲಯವು ಶಿಲೆಯನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಮಹಾ ಕೃತಿಯಾಗಿದೆ, ಇದು ಅವರ ಶಿಲ್ಪಕಲೆ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಐಹೊಳೆ ಮತ್ತು ಪತ್ತದಕಲ್ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ದ್ರಾವಿಡ ಮತ್ತು ನಾಗರ ಶೈಲಿಯ ಸಂಯೋಜನೆಯು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ. ರಾಮಾಯಣ, ಮಹಾಭಾರತ ಮತ್ತು ಪುರಾಣಗಳ ಚಿತ್ತಾರಗಳು ಇವರ معمಾರಿಕ ಶೈಲಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಅವರ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳು ಕೇವಲ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿಯೂ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದವು. ಈ معمಾರಿಕ ಪರಂಪರೆ ಹೊಯ್ಸಳ ಮತ್ತು ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಯಿತು, ಕರ್ನಾಟಕದ ಕಲಾತ್ಮಕ ವೈಭವವನ್ನು ಶಾಶ್ವತಗೊಳಿಸಿತು.

ಇಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜರ معمಾರಿಕ ಕೊಡುಗೆಗಳಿವೆ:

1. ಧ್ರುವ ದ್ರುವಸೇನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ದ್ರಾವಿಡ ಮತ್ತು ನಾಗರ ಶೈಲಿಯ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದವರು. ಪತ್ತದಕಲ್ ಮತ್ತು ಹಲವು ದೇವಾಲಯಗಳು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ.

2. ಗೋವಿಂದ ತೃತೀಯ: ಕಲಾತ್ಮಕ ಶಿಲ್ಪಕಲೆಯನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿ, ಧಾರ್ಮಿಕತೆ ಮತ್ತು ಕಲೆಯ ಮಿಶ್ರಣವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ದೇವಾಲಯಗಳ ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ಕೈಗೊಂಡರು.

3. ಕೃಷ್ಣ ಮೊದಲನೆ: ಎಲ್ಲೋರಾದ ಕೈಲಾಸನಾಥ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಮಹಾನ್ ಶಿಲ್ಪಿಯಾಗಿ ಪ್ರಖ್ಯಾತ. ಶಿಲಾ ಕತ್ತರಿಸುವ ಶಿಲ್ಪಕಲೆ ಅದ್ಭುತ ಕೌಶಲ್ಯವನ್ನು ತೋರಿದರು.

4. ಅಮೋಘವರ್ಷ ನೃಪತುಂಗ: ಜೈನ ಧರ್ಮದ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಕನಾಗಿ, ಜೈನ ಬಸದಿ ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯಗಳ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಉತ್ಸಾಹ ನೀಡಿದರು. ಶಿಲ್ಪಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಸರಳತೆ ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಿದರು.

5. ಇಂದ್ರ ತೃತೀಯ: ಬೃಹತ್ ದೇಗುಲಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಹಾಗೂ ಹಳೆಯ ದೇವಾಲಯಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ ರಾಜನಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧ.

ಈ ರಾಜರು ಶಿಲ್ಪಕಲೆ ಮೂಲಕ ಧಾರ್ಮಿಕ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಕಲಾತ್ಮಕ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದರು.

ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಕಲೆ ಕೊಡುಗೆ ಬೇರೆ ರಾಜವಂಶಗಳಿಗಿಂತ ವಿಶೇಷವಾಗಿದೆ. ಇವರು ಶಿಲ್ಪಕಲೆ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ದೃಷ್ಠಿಕೋನವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. ಅವರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ದ್ರಾವಿಡ ಮತ್ತು ನಾಗರ ಶೈಲಿಯ ಸಂಯೋಜನೆಯ ಮೂಲಕ ಜಟಿಲವಾದ ಹಾಗೂ ವಿಶಾಲವಾದ ದೇಗುಲಗಳು ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ಇದರಲ್ಲಿ, ಯಶಸ್ವಿಯಾದ ಶಿಲ್ಪ ಕೌಶಲ್ಯ, ಶಿಲೆಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯು ಕಲಾತ್ಮಕತೆ, ಹಾಗೂ ದೇವತಾ ಮೂರ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಪುರಾಣ ಗಾಥೆಗಳನ್ನು ಚಿತ್ತಾರವಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವುದು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ.

ಇದರಲ್ಲಿಯೂ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಎಲೋರಾ ಕೈಲಾಸನಾಥ ದೇವಾಲಯವು ರಚನಾತ್ಮಕ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೇ, ಅಷ್ಟಮೂರ್ತಿಯ ಸ್ಥಾಪನೆ, ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ, ಜೈನ್ ಹಾಗೂ ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದ ಪ್ರಭಾವಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾದ ಶಿಲ್ಪಕಲೆ ಇತರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳಿಗಿಂತ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.

ಇತರ ರಾಜವಂಶಗಳು ಕೆಲವು ಶೈಲಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದರೂ, ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು ತಮ್ಮ ವಿಶಿಷ್ಟ ಶೈಲಿಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ, ಹಲವು ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಆಧ್ಯಾಯಗಳನ್ನು ಕಲೆಯ ಮೂಲಕ ಬದುಕುಡಿಸಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ معمಾರಿಕ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಅದ್ಭುತವಾಗಿ ವಿಸ್ತಾರಗೊಳಿಸಿದರು.

ಸಾರಾಂಶ

ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು ಕಲೆಯ ಮೂಲಕ ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವನ್ನು ಹೊಸ ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಕೊಂಡೊಯ್ದರು. ದೇಗುಲಗಳ ವಿನ್ಯಾಸ, ಶಿಲ್ಪಕಲೆ, ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳ ನಿರ್ಮಾಣವು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಹೆಮ್ಮೆಯಾಗಿದೆ. ದೇಶಿ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುವ ಈ ಕೊಡುಗೆ, ಇಂದು ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಅಮೂಲ್ಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ.