ಸದಸ್ಯ:2310633 Hema A/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ

ಹೊಯ್ಸಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಆಡಳಿತ

ಹೊಯ್ಸಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಭಾರತದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿ.ಶ. 10ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ 14ನೇ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯಕ್ಕೆ ತನ್ನ ಶ್ರೇಷ್ಟತೆಯನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಹೊಯ್ಸಳರು ಕರ್ಣಾಟಕದ ರಾಜಕೀಯ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಮಹತ್ತರ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರು. ಅವರ ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಸಮರ್ಥ ಮತ್ತು ಸುಸಂಘಟಿತವಾಗಿತ್ತು, ಇದು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಶ್ರೇಯೋಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು.

ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ

ಹೊಯ್ಸಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಆಡಳಿತವು ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಮತ್ತು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಸಮನ್ವಯದಿಂದ ಕೂಡಿತ್ತು. ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ಸಾಯುವ ಕಾಳಿದ ಸತ್ತನವರು ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಿದ್ದು, ಅವರ ಇಳಿಜಾರರು ಈ ಆಡಳಿತ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಿದರು. ರಾಜರು ಮಂತ್ರಿಮಂಡಲದ ಸಹಾಯದಿಂದ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು.

1. ರಾಜನ ಸ್ಥಾನ:

ಹೊಯ್ಸಳರ ರಾಜನು ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥನಾಗಿದ್ದನು. ರಾಜನು ದೈವೀ ಚರಿತ್ರೆಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯೆಂದು ಭಾವನೆ ಮೂಡಿಸಿ, ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಗೌರವವನ್ನು ಬೆಳೆಸುತ್ತಿದ್ದ. ದಂಡನಾಯಕರಾಗಿ ಹಾಗೂ ಧಾರ್ಮಿಕ ಗುರುಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿ ಇರಲು ಅವರು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.

2. ಮಂತ್ರಿಮಂಡಲ:

ರಾಜನಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ಮಂತ್ರಿಮಂಡಲವನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇದರ ಸದಸ್ಯರು ಜ್ಞಾನಿಗಳು, ಸುಶಿಕ್ಷಿತರು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕರು ಆಗಿದ್ದರು. ವಿದೇಶ ವ್ಯವಹಾರಗಳು, ಆರ್ಥಿಕತೆ ಮತ್ತು ಸೇನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ತೀರ್ಮಾನಗಳನ್ನು ಈ ಮಂಡಲದಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.

3. ಪ್ರಾಂತೀಯ ಆಡಳಿತ:

ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಬಹುಪ್ರಾಂತಗಳಲ್ಲಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಪ್ರತಿ ಪ್ರಾಂತವನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತಗಾರನಾದ "ನಾಡಕೋವಲು" ಅಥವಾ "ಮಂಡಲಾಧಿಪತಿ" ಆಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರು ರಾಜನ ಪರವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು.

4. ಗ್ರಾಮ ಆಡಳಿತ:

ಹೊಯ್ಸಳ ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ಘಟಕವಾಗಿತ್ತು. ಗ್ರಾಮಗಳ ಆಡಳಿತ ಗ್ರಾಮಸಭೆಗಳ ಮೂಲಕ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಗ್ರಾಮಸ್ಥರು ತಮ್ಮ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಗ್ರಾಮಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಚರ್ಚಿಸುತ್ತಿದ್ದರು, ಇದು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ರೂಪವೆಂದು ಕಾಣಬಹುದು.

ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ

ಹೊಯ್ಸಳರ ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕೃಷಿ, ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯದ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತವಾಗಿತ್ತು.

1. ಕೃಷಿ:

ಕೃಷಿ ಹೊಯ್ಸಳರ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಕಣಿಯಾಗಿತ್ತು. ಇರಿ ಮತ್ತು ತುಂಗಭದ್ರಾ ನದಿಗಳ ತಟದಲ್ಲಿನ ಹರಿತವಾದ ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಯನ್ನು ನೀರಾವರಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಮೂಲಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು.

2. ವ್ಯಾಪಾರ:

ಹೊಯ್ಸಳರು ವಿದೇಶಿ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡಿದರು. ಅರೇಬಿಯಾ, ಚೀನಾ ಮತ್ತು ಯೂರೋಪ್ ದೇಶಗಳೊಂದಿಗೆ ದ್ವೀಪನವಾಗಿದ್ದರು. ವಜ್ರ, ಮುತ್ತು, ಕಪ್ಪುಮೆಣಸು ಮುಂತಾದವು ಮುಖ್ಯ ವಾಣಿಜ್ಯ ವಸ್ತುಗಳಾಗಿದ್ದವು.

3. ಹಣಕಾಸು ವ್ಯವಸ್ಥೆ:

ಹಣಕಾಸು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಸುಸಂಘಟಿತವಾಗಿತ್ತು. ನಾಣ್ಯಗಳು ಚಿನ್ನ ಮತ್ತು ಬೆಳ್ಳಿಯಿಂದ ತಯಾರಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಅವು "ಹೊಯ್ಸಳ ಹನುಗallu" ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದ್ದವು. ತೆರಿಗೆ ಪದ್ದತಿಯನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿ, ಜನರ ಮೇಲೆ ಅನಾವಶ್ಯಕ ಬಾಧೆಯನ್ನು ಹೇರಲಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.

ಸಾಮಾಜಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ

ಸಾಮಾಜಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಜನಾಂಗ, ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಕಲೆಗಳಿಗೆ ಮಹತ್ವ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.

1. ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ:

ಹೊಯ್ಸಳರು ಶೈವ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಾದ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡಿದರು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವೈಷ್ಣವ ಧರ್ಮವೂ ಸಮಾನವಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹವು ಸಾವಿರಾರು ದೇಗುಲಗಳ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.

2. ಕಲೆ ಮತ್ತು वास्तುಶಿಲ್ಪ:

ಹೊಯ್ಸಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ದೇಗುಲಗಳ ಅನನ್ಯ ಶೈಲಿಯ ಶಿಲ್ಪಕಲೆಗೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿತ್ತು. ಬೆಳೂರು, ಹಳೇಬೀಡು ಮತ್ತು ಸೋಮನಾಥಪುರ ದೇಗುಲಗಳು ಹೊಯ್ಸಳರ ಕಲೆ-ಸ್ಥಾಪನೆಯ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಉದಾಹರಣೆಗಳು.

3. ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯ:

ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯ, ನಾಟಕ, ಮತ್ತು ದಾರ್ಶನಿಕ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಬಸವಣ್ಣ, ಹರಿಹರ ಮತ್ತು ರಘುನಾಥನಂತಹ ಕವಿಗಳು ಹೊಯ್ಸಳ ಕಾಲದ ಪ್ರಮುಖ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳಾಗಿದ್ದರು.

ಸೇನಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆ

ಹೊಯ್ಸಳರು ಪ್ರಬಲ ಸೇನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು, ಇದು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಮತ್ತು ರಕ್ಷಿಸಲು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿತ್ತು.

1. ಭೂಸೇನೆ:

ಭೂಸೇನೆ ಮುಖ್ಯ ಸೇನಾ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿತ್ತು. ಕುದ್ರೆಸೇನೆ ಮತ್ತು ಕಾಡುಪಡೆಯನ್ನು ಹೊಯ್ಸಳರು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸಿದ್ದರು.

2. ಕೋಟೆ ಮತ್ತು ರಕ್ಷಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆ:

ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಕೋಟೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಶತ್ರುಗಳ ದಾಳಿಗಳನ್ನು ತಡೆಯಲು ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಿತ್ತು.

ಸಾರಾಂಶ

ಹೊಯ್ಸಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಆಡಳಿತ ಒಂದು ದಕ್ಷ, ಸಮರ್ಥ, ಮತ್ತು ಸುಸಂಸ್ಥಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿತ್ತು. ಕಲೆ, ವಾಣಿಜ್ಯ, ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹವನ್ನು ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ಅವರು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರು.