ರಾಜೇಂದ್ರ ಸಿಂಗ್‌

ರಾಜೇಂದ್ರ ಸಿಂಗ್‌
ರಾಜೇಂದ್ರ ಸಿಂಗ್‌ ಅಲ್ವಾರ್ ನಲ್ಲಿ (ಸೆಪ್ಟಂ. 2014.)
ಜನನ	(1959-08-06) ೬ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೫೯ ದವುಲ Bagpat district,ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆ	ಭಾರತ
ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆ	ಅಲಹಾಬಾದ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ
ವೃತ್ತಿ	ಜಲ ಸಂರಕ್ಷಣೆ (water conservationist)
Organization	ತರುಣ್ ಭಾರತ್ ಸಂಘ್
ಗಮನಾರ್ಹ ಕೆಲಸಗಳು	Community-based conservation
ಜಾಲತಾಣ

ಭಾರತದ ಜಲ ರಕ್ಷಕ

• ರಾಜೇಂದ್ರ ಸಿಂಗ್ (6 ಆಗಸ್ಟ್ 1959 ರಂದು ಜನನ) ಅವರು ಭಾರತದ ರಾಜಸ್ತಾನ ದ ಅಲ್ವಾರ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಒಬ್ಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ನೀರಿನ ಸಂರಕ್ಷಕರು. ಅವರನ್ನು . "ಭಾರತದ ಅಂಬಿಗ" 'ಭಾರತದ ಜಲ ರಕ್ಷಕ' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಅವರು ಸ್ಟಾಕ್ಹೋಮ್ ವಾಟರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, "ನೀರಿನ ನೊಬೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ" ಎಂಬ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, 2015 ರಲ್ಲಿ ಘಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು 2001 ರಲ್ಲಿ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಅವರ ನೀರು ಕೊಯ್ಲು ಮತ್ತು ನೀರಿನ ನಿರ್ವಹಣೆ ಆಧಾರಿತ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಮತ್ತು ಸಮುದಾಯ ನಾಯಕತ್ವ ಪ್ರವರ್ತಕ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ರಾಮನ್ ಮ್ಯಾಗ್ಸೆಸೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಸರ್ಕಾರೇತರ ತರುಣ ಭಾರತ ಸಂಘ ವನ್ನು 1975 ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ಅದನ್ನು ಮುನ್ನೆಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಗ್ರಾಮ ಮೂಲಾಧಾರಿತ ಕಿಶೋರಿ-ಭಿಕಾಂಪುರ ಎಂಬ ಸಂಘವನ್ನು ಸರಿಸ್ಕಾದ ಹತ್ತಿರ ತನಘಾಜಿ ತಾಲ್ಲೂಕಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇದು 'ತರುಣ್ ಭಾರತ್ ಸಂಘ'ವು ಸಾಗುತ್ತದೆ ಸಾರಿಸ್ಕಾ ಹುಲಿ ಮೀಸಲು ಬಳಿ, ನಿಧಾನ ಆಡಳಿತಶಾಹಿ, ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಲಾಬಿ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಟ ನಡೆಸಲು ಕಾರಣೀಭೂತರಾಗಿದ್ದಾರೆ., ಮಳೆನೀರು ಸಂಗ್ರಹಣಾ ತೊಟ್ಟಿಗಳ ಮೂಲಕ ಥಾರ್ ಮರುಭೂಮಿ ಹತ್ತಿರ ಒಡ್ಡುಗಳು ಮತ್ತು, ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಸಮಯ ಪರೀಕ್ಷಿತ ಹಾಗೂ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ ಹಳ್ಳಿಗರು ತಮ್ಮ ಅರೆ-ಶುಷ್ಕ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ನಿರ್ವಹಣೆ ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. . 1985 ರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹಳ್ಳಿಯಿಂದ ಆರಂಭಿಸಿ, ಕ್ರೀಡಾಋತುಗಳಲ್ಲಿ ಮಳೆನೀರನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ 8,600 ಮೇಲೆ ನೀರು ಒಡ್ಡುಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಇತರ ನೀರಿನ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ರಚನೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ,
• 1,000 ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹಳ್ಳಿಗಳಿಗೆ ನೀರು ಹಿಂದಿರುಗುವಂತೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ರಾಜಸ್ಥಾನದ ಅರವಾರಿ, ರುಪರೆಲ್, ಸಾರ್ಸ, ಭಾಗನಿ, ಮತ್ತು ಜಹಜ್ವಲ್ ಐದು ನದಿಗಳನ್ನು ಪುನಶ್ಚೇತನಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರೇರಣೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವ

• ರಾಜೇಂದ್ರ ಅವರು ತಮ್ಮ ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಜನರು ಜೀವನನ್ನು ಮತ್ತೆ ತಮ್ಮ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಹಾಯ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಳು ಜನರನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಎರಡು ಜನರ ಪ್ರಭಾವಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಮೊದಲಿನದು 1974 ರಲ್ಲಿ , ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದಾಗ. ಒಂದು ದಿನ ಗಾಂಧಿ ಶಾಂತಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನದ ಸದಸ್ಯರಾದ ರಮೇಶ್ ಶರ್ಮ ಈ ಪಟ್ಟಣಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ಅಲ್ಲಿಯ ಪರಿಸ್ತಿತಿ ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರು ಪಟ್ಟಣವನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿದರು. ಒಂದು ಗ್ರಂಥಾಲಯವನ್ನು ತೆರೆದರು ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಘರ್ಷಣೆಗಳನ್ನು -ವಿವಾದಗಳನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು. ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಈ ನಂತರ ಅವರು ಮದ್ಯದ ಪುನರ್ವಸತಿ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ರಾಜೇಂದ್ರ ಅವರನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸಿದ್ದರು. ಇದು ಅವರು ಉತ್ತಮ ಸ್ನೇಹಿತರಾಗಲು ಸಹಾಯವಾಯಿತು. ಈ ಗೆಳೆತನದಿಂದ ರಾಜೇಂದ್ರ ಅವರು, ಜನರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ತಿಳಿದುಕೊಂಡರು ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ. ಎರಡನೇ ಪ್ರಭಾವ ರಾಜೇಂದ್ರರ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಭಾಷೆಯ ಶಿಕ್ಷಕ, ಪ್ರತಾಪ್ ಸಿಂಗ್ ಎಂಬ ವ್ಯಕ್ತಿ. ಪ್ರತಾಪ್ ತರಗತಿ ಮುಗಿದ ನಂತರ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತನ್ನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಜೊತೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.. ಈಗ ರಾಜೇಂದ್ರ ತನ್ನ ಸರ್ಕಾರದ ಮತ್ತು ಅವರು ಭಾರತಕ್ಕೆ ತಾವು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸೇವೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಯೋಚಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭ ಮಾಡಿದ. ಈ ಎರಡು ಪ್ರಭಾವಗಳು ರಾಜೇಂದ್ರ ಅವರ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಅವನ ಸುತ್ತ ಅನೇಕ ಜನರ ಜೀವನವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು.

ಪರಿಶ್ರಮ ಮತ್ತು ಸಾಧನೆ

• ಕಾಲೇಜು ಪದವಿ ಪಡೆದ ನಂತರ, ಅನೇಕ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಗುಂಪುಗಳ ನಡುವೆ ಸೇವಾಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾದ ನಂತರ, ರಾಜೇಂದ್ರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ, ಸಮುದಾಯ ಆಧಾರಿತ, ನೀರು ಕೊಯ್ಲು ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಣಾ ವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕ ಭಾರತದ ಅರೆ ಶುಷ್ಕ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಜನರಿಗೆ ಹೇಗೆ ಸಹಾಯ ವಾಗುವುದೆಂದು ಯೋಚಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಭಾರತ ಯಾವಾಗಲೂ ಪೂರ್ಣ ಒಣ ಭೂಮಿಯಲ್ಲ, ಆದ್ದರಿಂದ ನೀರನ್ನು ಮರಳಿ ತರಲು ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಧ್ಯ ಇರಬೇಕು, ಮತ್ತು ರಾಜೇಂದ್ರ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಕೇಳಿ ತಿಳಿದುಕೊಂಡರು. ಸಂಪ್ರಾದಾಯಿಕ ಮತ್ತು ರಚನೆಗಳ ಮೂಲಕ ಅವರು ಮತ್ತೆ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಶುಷ್ಕ ವಾದ, ಮತ್ತು ಒಣ ಭೂಮಿಯಾದ ದಶಕಗಳ ನಂತರ ನದಿಗಳು ಮತ್ತೆ ಆ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವ ತಂದದ್ದಾರೆ ನೀರಿನ ತಂದಿದೆ. ಜೊಹದ್ ಎಂದು ಕರೆಯುವ ನೀರಿನ ಇಂಗುಹೊಂಡಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಒಂದು ಮಳೆನೀರು ಸಂಗ್ರಹಣಾ ತೊಟ್ಟಿಯು ಒಂದು ರೀತಿಯ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಮಣ್ಣು ಮತ್ತು ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಅಥವಾ ಕಾಂಕ್ರೀಟ್ ನಿಂದ ಕಟ್ಟಿದ ಕೆರೆ, ಕಟ್ಟೆ ಆಗಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾದ ನೀರು ವರ್ಷವಿಡೀ ಮಾನವನ ಅಥವಾ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬಳಕೆಗೆ ಬಳಸಬಹುದು. ಇನ್ನೊಂದು ವಿಷಯ ಎಂದರೆ ನೀರು ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ಇಂಗು ಗುಂದಿಗಳಿಂದ ನೀರು ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಇಂಗಿ ಅಂತರ್ಜಲ ಪುನರುತ್ಪತ್ತಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಒಂದು ಕೊಳ, ಅಥವಾ ಕೆರೆಯ ನೀರು ನಿಧಾನವಾಗಿ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಬಸಿದಂತೆ ಅಂತರ್ಜಲ ಸರಬರಾಜು ಪುನಃ ತುಂಬಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಜಲರಾಶಿಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ರಾಜೇಂದ್ರ ಬಳಸುವ ಮತ್ತೊಂದು ರೀತಿಯ ರಚನೆಯನ್ನು (ಚೆಕ್ ಡ್ಯಾಮ್) ತದೆ ಅಣೆಕಟ್ಟು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹೊಂಡದ ಬದಲಾಗಿ ಇದನ್ನು ಮಳೆನೀರನ್ನು ಪ್ರವಹಿಸುವ ನದಿಗಳಲ್ಲಿ -ಸಣ್ಣ ನದಿಗಳು ಹಳ್ಳಗಲಲ್ಲಿ ಒಡ್ಡುಗಳನ್ನು (ಚೆಕ್ ಡ್ಯಾಮ್) ಮತ್ತು ಕೊಳಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವುದು. ಇದನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಮಣ್ಣು ಅಥವಾ ಕಸದ ಗುಡ್ಡೆ ಅಥವಾ ನೀರು ನಿಲ್ಲಿಸಬಹುದಾದ ಯಾವುದೇ ವಸ್ತು, ಅನುಕೂಲವೆಂದರೆ ಅವು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನೀರಿನ ಹರಿವು ನಿಲ್ಲಿಸುವುದಿಲ್ಲ; ಏಕೆಂದರೆ ಈ ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳು ಸ್ಥಳೀಯ ಜನತೆಗೆ ಉತ್ತಮ, ನೀರು ಉಕ್ಕಿ ಕೆಳ ಚಲಿಸಿದ ನಂತರ, ಹೆಚ್ಚಿನ ನೀರನ್ನು ಇರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಹೊಂಡಗಳನ್ನು ಮಾಡಬೇಕು. ನೀರಿನ ಈ ಹೊಂಡಗಳು ನಂತರ ಅದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅಂತರ್ಜಲ ಸರಬರಾಜು ಮಾಡುವುವು. ಯಾವುದೇ ಅಂತರ್ಜಲ ಹೊಂದದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳು ಈ ಹೊಂಡ ಕಟ್ಟೆ ಒಡ್ಡು ಹಲವಾರು ರಚನೆಗಳನ್ನು ಡಜನ್ಗಟ್ಟಲೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರೆ ಈ ಮೂಲಕ ನಿಜ ಹೇಳುವುದಾದರೆ ಇದರಿಂದ ಎಂತಹ ಅದ್ಭುತ ಸಂಭವಿಸಬಹುದು ಎಂಬುದನ್ನು ಊಹಿಸಲೂ ಆಗದು, ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ರಾಜೇಂದ್ರ.

ತರುಣ ಭಾರತ ಸಂಘ ದ ಸಾಹಸ

ರಾಜೇಂದ್ರ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ತೇರಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಯುವಕರೊಂದಿಗೆ.

• ರಾಜೇಂದ್ರ ಆರಂಭಿಕ ಸಾಹಸಗಳು ಒಂದು ಅಲ್ವಾರ್ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಆಯಿತು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಬಹು ಭಾಗ "ಡಾರ್ಕ್ ವಲಯಗಳು" ಕತ್ತಲೆ ವಲಯ ಅಂದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಅಂತರ್ಜಲ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಳಗಳು ಮತ್ತು ನದಿಗಳು ಬತ್ತಿ ಹೋದಾಗ ಈ ಹಳ್ಳಿಗಳ ಜನರಿಗೆ ಜೀವನ ನೆಡೆಸಲು ಕಠಿಣವಾಯಿತು. ಈ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಪುರುಷರು, ಬಿತ್ತಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಈಗ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಜೀವನ ಮಾಡಲಾರದೆ ಅವುಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು. ಅವರು ನಗರದ ಕಡೆ ಹೋಗಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬದ ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಉದ್ಯೋಗಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ವಲಸೆ ಹೋದರು. ವ್ಯವಸಾಯ ಮಾಡಲು ನೀರು ಇರಲಿಲ್ಲ, ಎಂಬುದನ್ನು ರಾಜೇಂದ್ರ ತಿಳಿದಿದ್ದರೂ. ಅವರು ಸ್ಥಳೀಯ ಗ್ರಾಮಸ್ಥರ ಸಹಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಹೊಂಡ ಇಂಗು ಗುಂಡಿಗಳ ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ಮಾಡಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಅವರು ಎಣಿಸಿದ್ದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹೊಂಡಗಳು ಇಂಗು ಗುಂಡಿಗಳು ಇದ್ದವು. ಯೋಜಿಸಿದಂತೆ, ಈ ನೀರಿನ ಹೊಂಡಗಳು ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ನೀರಿನಿಂದ ತುಂಬಿದವು, ಮತ್ತು ನೀರನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿದವು. ಈಗ 15 ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ನೀರಿನ ಪುನಃಸ್ಥಾಪನೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅಲ್ವಾರ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಜನರಿಗೆ ಮತ್ತೆ ಜೀವನ ಸಹಜ ಸ್ತಿತಿಗೆ ಬಂದಿದೆ. ಈ ಯಶಸ್ಸು ಇತರ ನೂರಾರು ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ತರುಣ ಭಾರತ ಸಂಘ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಪುನಹ ನೀರಿನ್ನು ಮರಳಿ ತರಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಈ ಪ್ರಯತ್ನ 15 ವರ್ಷ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು, ಜನರು ಈಗ ಅವರ ಕೃಷಿಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಅಂತರ್ಜಲ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಇರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಮರ್ಥರಾಗಿದ್ದಾರೆ, ಮತ್ತು ಮುಂದಿನ ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ತಮ್ಮ ಹಳ್ಳಿಗಳ ಅಂತರ್ಜಲ ಕಾಯ್ದು ಕೊಂಡು ಕೃಷಿಯಲ್ಲಿ ನಿರತರಾಗುವಂತಾಯಿತು.
• ಎಂದಿಗೂ ಕನಸಿನಲ್ಲಿ ಕೂಡಾ ನದಿಗಳ ಪುನರುಜ್ಜೀವನ ಮಾಡುವುದು ನಮ್ಮ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ" ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕೊಯ್ಲು ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಅವರು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಇದ್ದ ಒಂದು ನದಿ ಪುನಶ್ಚೇತನ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಈ ಒಂದು ಮಾತ್ರ ನದಿ ಅಲ್ಲ ರುಪರೆಲ್, ಸಾರ್ಸಾ, ಭಾಗನಿ, ಮತ್ತು ಜಹಾವ್ಜಾಲ್..ಈ ಎಲ್ಲಾ ಒಣಗಿ ಹೋಗಿದ್ದ ನದಿಗಳು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಹರಿಯುವ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ನಾನು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ತಂಪು ಅನುಭವಿಸುತ್ತೇನೆ. ನಮ್ಮ ಎಲ್ಲಾ ತಾಂತ್ರಿಕ ಪ್ರಗತಿಗಳಿಂದ ಇಂದಿಗೂ ಯಾರಾದರೂ ಈ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ವಿಧಾನಗಳು ಏನು ಮಾಡಲು ಸಮರ್ಥವಾಗಿದ್ದವು ಅದನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಾದ್ಯವೇ ಎಂಬ ಅನುಮಾನವಿದೆ. ಎಂದರು ರಾಜೇಂದ್ರ.

ತರುಣ್ ಭಾರತ್‌

• ರಾಜಸ್ತಾನ ಎಂದರೆ ಮರುಭೂಮಿಯ ಚಿತ್ರಣ ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕಣ್ಣ ಮುಂದೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಅಂತಹ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಜಲಮೂಲಕ್ಕೆ ಪುನರುಜ್ಜೀವನ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ಗದ್ದೆಯಲ್ಲಿ ಹಸಿರು ನಳನಳಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿದವರು ಭಾರತದ ‘ವಾಟರ್‌ ಮ್ಯಾನ್‌’ ಎಂದೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿರುವ ರಾಜೇಂದ್ರ ಸಿಂಗ್‌.
• ‘ತರುಣ್ ಭಾರತ್‌’ ಎಂಬ ಸಂಘ ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡು ಕಳೆದ ಮೂವತ್ತೈದು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು 12,500 ಚೆಕ್‌ ಡ್ಯಾಂ, ಬಾಂದಾರು, ಕೆರೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. 60 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬತ್ತಿ ಹೋಗಿದ್ದ ಅರವರಿ ನದಿಯಲ್ಲಿ ನೀರು ಹರಿಯಲಾರಂಭಿಸಿದೆ. ಜಹಜವಾಲಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಬತ್ತಿ ಹೋಗಿದ್ದ ಏಳು ನದಿಗಳು ಮತ್ತೆ ಮೈದುಂಬಿಕೊಂಡಿವೆ. ನದಿ ಬತ್ತಿ ಹೋಗಿದ್ದರಿಂದ ವ್ಯವಸಾಯ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಗುಳೆ ಹೋಗಿದ್ದ ನೂರಾರು ಗ್ರಾಮಗಳ ರೈತರು, ಕೃಷಿ ಕೂಲಿಕಾರ್ಮಿಕರು ಮರಳಿ ಬಂದು ಬೇಸಾಯದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ರಾಜೇಂದ್ರ ಸಿಂಗ್ ಪಾದಯಾತ್ರೆಯ ಮೂಲಕ ಜನರಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಬಗ್ಗೆ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಚೆಕ್‌ ಡ್ಯಾಂಗಳ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕರೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ ಶ್ರಮದಾನ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.
• ರಾಜಸ್ತಾನದ ಆಳ್ವಾರ್ ಜಿಲ್ಲೆಯನ್ನು ಕೇಂದ್ರವಾಗಿಸಿಕೊಂಡು ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಅವರು, ನಂತರ ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ರಾಜ್ಯದ 11 ಜಿಲ್ಲೆಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ್ದಾರೆ. 850 ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲಿ 4,500 ಚೆಕ್‌ ಡ್ಯಾಂಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮಳೆ ನೀರು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.

ಇತರೆ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ

• ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ, ಗುಜರಾತ್‌, ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೂ ‘ತರುಣ್‌ ಭಾರತ್’ ಸಂಘದ ಚಟುವಟಿಕೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನೀರಿನ ಮೂಲದ ಉಳಿವಿಗಾಗಿ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ವಿರುದ್ಧವೂ ಹೋರಾಟ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಕುಮುದ್ವತಿ ನದಿಯ ಪುನರುಜ್ಜೀವನ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೂ ಕೈಜೋಡಿಸಿದ್ದಾರೆ.
• ಸ್ಟಾಕ್‌ಹೋಮ್‌ ವಾಟರ್‌, ಮ್ಯಾಗ್ಸೆಸೆ, ಜಮ್ನಾಲಾಲ್‌ ಬಜಾಜ್‌ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಿಗೆ ಭಾಜನರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ‘