ಮೌರ್ಯ ಕಲೆ

ಮೌರ್ಯ ಕಲೆ ಶುರುವಾಗಿದ್ದು ಮೌರ್ಯ ವಂಶದ ಕಾಲಗಟ್ಟದಲ್ಲಿ. ಮೌರ್ಯ ವಂಶವು ಭಾರತದ ಬಹುತೇಕ ಉಪಖಂಡಗಳನ್ನು ಆಳಿದ ಮೊದಲ ರಾಜವಂಶ.ಮರ ಹಾಗೂ ಕಲ್ಲುಗಳ ಕಲಾಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಮೌರ್ಯ ಕಲೆಯ ಹಿರಿಮೆಯೇ ಹೆಚ್ಚು. ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಅಶೋಕನೂ ಮೌರ್ಯ ಕಲೆಯನ್ನು ಇನಷ್ಟು ಜನಪ್ರೀಯಗೊಳಿಸಿದನು.ಸ್ತಂಭಗಳು, ಸ್ತೂಪಗಳು, ಗುಹೆಗಳು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿವೆ. ಇವತ್ತಿಗೂ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲಿರುವ ಮೌರ್ಯ ಕಲೆಗಳು; ಪಾಟಲಿಪುತ್ರ ನಗರದ ರಾಜಮನೆತನದ ಅವಶೇಷಗಳು,ಸಾರನಾಥದಲ್ಲಿ ಏಕಶಿಲೆಯ ರೈಲು,ಬೋಧಗಯಾದಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಕಂಬಗಳ ಮೇಲೆ ಇರುವ ಬಲಿಪೀಠ,ಬರಾಬರ್ ಗುಹೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಕತ್ತರಿಸಿದ ಚೈತ್ಯ ಸಭಾಂಗಣಗಳು,ಸುದಾಮ ಗುಹೆಯು ಅಶೋಕನ 12 ನೇ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ವರ್ಷದ ಶಾಸನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ,ಶಾಸನವಲ್ಲದ ಬೇರಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಶಾಸನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕಂಬಗಳು,ಪ್ರಾಣಿ ಶಿಲ್ಪಗಳು ಕಂಬಗಳಿಗೆ ಕಿರೀಟವನ್ನು ಹಾಕುವ ಪ್ರಾಣಿ ಮತ್ತು ಸಸ್ಯದ ಉಬ್ಬುಗಳು ರಾಜಧಾನಿಗಳ ಅಬಾಸಿಯನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಧೌಲಿಯಲ್ಲಿನ ಜೀವಂತ ಬಂಡೆಯಿಂದ ಸುತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಲಾದ ಆನೆಯ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯದ ಮುಂಭಾಗದ ಅರ್ಧವನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. 1923 ರಲ್ಲಿ ಬರೆದ ಆನಂದ ಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ ಮೌರ್ಯ ಕಲೆಯು ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ಹಂತಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಿದರು. ಮೊದಲ ಹಂತವು ವೈದಿಕ ದೇವತೆಗಳ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯದ ಕೆಲವು ನಿದರ್ಶನಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ (ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಉದಾಹರಣೆಗಳೆಂದರೆ ಭಜ ಗುಹೆಗಳಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಇಂದ್ರನ ಉಬ್ಬುಶಿಲ್ಪಗಳು). ಆದಾಗ್ಯೂ ಭಾಜಾ ಗುಹೆಗಳ ಕಲೆಯು ಈಗ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮೌರ್ಯರ ಅವಧಿಗಿಂತ ನಂತರದ 2ನೇ-1ನೇ ಶತಮಾನ BCE ವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಎರಡನೆಯ ಹಂತವು ಅಶೋಕನ ಆಸ್ಥಾನ ಕಲೆಯಾಗಿದ್ದು, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಏಕಶಿಲೆಯ ಅಂಕಣಗಳಲ್ಲಿ ಅವನ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಮೂರನೇ ಹಂತವು ಇಟ್ಟಿಗೆ ಮತ್ತು ಕಲ್ಲಿನ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿದೆ, ಸಾಂಚಿಯಲ್ಲಿನ ಮೂಲ ಸ್ತೂಪ, ಸಣ್ಣ ಏಕಶಿಲೆಯ ರೈಲು ಸಾಂಚಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಬರಾಬರ್ ಗುಹೆಗಳಲ್ಲಿನ ಲೋಮಸ್ ರಿಷಿ ಗುಹೆ, ಅದರ ಅಲಂಕೃತ ಮುಂಭಾಗದೊಂದಿಗೆ, ಮರದ ರಚನೆಯ ರೂಪಗಳನ್ನು ಪುನರುತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ.

ಶಿಲ್ಪಕಲೆ

ಈ ಅವಧಿಯು ಭಾರತೀಯ ಕಲ್ಲಿನ ಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಹೆಜ್ಜೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿತು; ಹಿಂದಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಶಿಲ್ಪವು ಬಹುಶಃ ಮರದಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಉಳಿದುಕೊಂಡಿಲ್ಲ. ಅಶೋಕನ ಕೆಲವು ಸ್ತಂಭಗಳಿಂದ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿರುವ ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ಕೆತ್ತಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ರಾಜಧಾನಿಗಳು ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾದ ಕೃತಿಗಳಾಗಿವೆ, ಮತ್ತು ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾದವುಗಳಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸಾರನಾಥದಿಂದ ಅಶೋಕನ ಸಿಂಹ ರಾಜಧಾನಿ ಈಗ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಲಾಂಛನವಾಗಿದೆ . ಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ ಅವರು ಮೌರ್ಯರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯವಾದ ಕಲೆಗಳ ನಡುವೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಾರೆ. ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಕಲೆಯು ಕಂಬಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ರಾಜಧಾನಿಗಳಿಂದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಕಲ್ಲಿನ ತುಣುಕುಗಳಿಂದ ಜನಪ್ರಿಯ ಕಲೆ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದೆ ಮತ್ತು ಟೆರಾಕೋಟಾದಲ್ಲಿನ ಅನೇಕ ಸಣ್ಣ ಕೃತಿಗಳು.

ಕಂಬಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ರಾಜಧಾನಿಗಳು

3 ನೇ ಶತಮಾನದ BCE ಯ ಪಾಟಲಿಪುತ್ರ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಮೌರ್ಯ ನಗರವಾದ ಪಾಟಲಿಪುತ್ರದಲ್ಲಿ ಉತ್ಖನನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ವಾಲ್ಯೂಟ್, ಬೀಡ್ ಮತ್ತು ರೀಲ್, ಮೆಂಡರ್ ಅಥವಾ ಹನಿಸಕಲ್ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಬಲವಾದ ಗ್ರೀಕ್ ಶೈಲಿಯ ಪ್ರಭಾವದೊಂದಿಗೆ ಇದನ್ನು ಪರ್ಸೋ - ಅಯಾನಿಕ್ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಸ್ಮಾರಕ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯು ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಮೌರ್ಯ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಅಕೆಮೆನಿಡ್ ಮತ್ತು ಹೆಲೆನಿಸ್ಟಿಕ್ ಕಲಾತ್ಮಕ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.