ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣ

ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣನ ಕನ್ನಡ ಹೆಸರು ಕಣ್ಣಾರ (r. 939 - 967 C.E.) ಮಾನ್ಯಖೇಟದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ರಾಜವಂಶದ ಕೊನೆಯ ಮಹಾನ್ ಯೋಧ ಮತ್ತು ಸಮರ್ಥ ರಾಜ. ಇವನು ಚುರುಕಾದ ಆಡಳಿತಗಾರ ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯಪೂರ್ಣ ಮಿಲಿಟರಿ ಪ್ರಚಾರಕರಾಗಿದ್ದನು. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ವೈಭವವನ್ನು ಮರಳಿ ತರಲು ಇವನು ಅನೇಕ ಯುದ್ಧಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದನು ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪುನರ್ನಿರ್ಮಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರನು.ಇವನು ಕನ್ನಡದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕವಿಗಳಾದ ಶಾಂತಿ ಪುರಾಣವನ್ನು ಬರೆದ ಶ್ರೀ ಪೊನ್ನ, ಶೃಂಗಾರವನ್ನು ಬರೆದ ನಾರಾಯಣ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಗಜಾಂಕುಶ ಮತ್ತು ಮಹಾಪುರಾಣ ಮತ್ತು ಇತರ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಬರೆದ ಅಪಭ್ರಂಶ ಕವಿ ಪುಷ್ಪದಂತರನ್ನು ಪೋಷಿಸಿದ.ಇವನ ರಾಣಿ ಚೇದಿ ರಾಜಕುಮಾರಿ ಮತ್ತು ಇವನು ಮಗಳು 'ಬಿಜ್ಜಬ್ಬೆ' ಪಶ್ಚಿಮ ಗಂಗಾ ರಾಜಕುಮಾರನನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದಳು.ಇವರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಇವರಿಗೆ ಅಕಾಲವರ್ಷ, ಮಹಾರಾಜಾಧಿರಾಜ, ಪರಮೇಶ್ವರ, ಪರಮಮಹೇಶ್ವರ, ಶ್ರೀ ಪೃಥ್ವೀವಲ್ಲಭ ಮುಂತಾದ ಬಿರುದುಗಳಿಂದ ಕರೆಯಲು ಪಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿ, ಇವನು ಉತ್ತದಲ್ಲಿ ನರ್ಮದಾ ನದಿಯಿಂದ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಕಾವೇರಿ ನದಿ ಮುಖಜಭೂಮಿಯವರೆಗೆ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಆಳಿದನು. ಥಾನಾದ ಶಿಲಾಹಾರ ರಾಜ ನೀಡಿದ 993 ರ ತಾಮ್ರದ ಅನುದಾನವು ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಹಿಮಾಲಯದಿಂದ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಸಿಲೋನ್ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಸಮುದ್ರದಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮ ಸಮುದ್ರದವರೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ರಾಜ ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣ ತನ್ನ ಸೈನ್ಯ ಸಜ್ಜುಗೊಳಿಸಿದಾಗ, ಚೋಳ, ಬಂಗಾಳ, ಕನೌಜ್, ಆಂಧ್ರ ಮತ್ತು ಪಾಂಡ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳ ರಾಜರು ನಡುಗುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂದು ಅನುದಾನವು ಹೇಳುತ್ತದೆ.  

ದಕ್ಷಿಣ ಆಕ್ರಮಣ

ಇವನು ಪಶ್ಚಿಮ ಗಂಗ ದೊರೆ II ರಾಚಮಲ್ಲನನ್ನು ಕೊಂದು ಅವನ ಸೋದರಮಾವ ಬೂಟುಗ II ನನ್ನು ಗಂಗವಾಡಿ ಪ್ರದೇಶದ ರಾಜನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದನು.  ಇವನು ಗುರ್ಜರ ಪ್ರತಿಹಾರದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಕೂಟ ಮತ್ತು ಕಲಿಂಜರ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ವಿರುದ್ಧ ತಿರುಗಿಬಿದ್ದ ತ್ರಿಪುರಿಯ (ಚೇದಿ) ಕಲಚೂರಿಗಳನ್ನು ಸಹ ಇವನು ಸೋಲಿಸಿದನು.ನಂತರ ದಕ್ಷಿಣದ ದಖ್ಖನ್ನನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಚೋಳರೊಂದಿಗಿನ ವೈವಾಹಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳಿಂದಾಗಿ ಗೋವಿಂದ IV ಗೆ ಆಶ್ರಯ ನೀಡಿದ ಬಾಣಗಳು ಮತ್ತು ವೈದುಂಬರಿಂದ ಕೋಲಾರ ಮತ್ತು ಧರ್ಮಪುರಿಯನ್ನು ಪುನಃ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು. ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣನನು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಹಿನ್ನಡೆಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದ್ದರೂ, ತೊಂಡೈಮಂಡಲಂ (ಉತ್ತರ ತಮಿಳು ಪ್ರದೇಶಗಳು)ವರ್ಷ 944 ರಿಂದ ಸುರಕ್ಷಿತಗೊಂಡಿತು. ಇವನು ಚೋಳರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದನು ಮತ್ತು 944 ರ ಸಿದ್ದಲಿಂಗಮದಮ್ ಫಲಕಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಕಂಚಿ ಮತ್ತು ತಂಜಾವೂರನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು.

ವರ್ಷ 949, ಇವನು ಉತ್ತರ ಆರ್ಕಾಟ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಟಕ್ಕೋಲಂ ಕದನದಲ್ಲಿ ಚೋಳರನ್ನು ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿ ಸೋಲಿಸಿದನು.ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣನ ಈ ಅಭಿಯಾನದಲ್ಲಿ ಅವನ ಪಶ್ಚಿಮ ಗಂಗಾ ಸಾಮಂತ ಬುಟುಗ II ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ. ಚೋಳ ರಾಜಕುಮಾರ ರಾಜಾದಿತ್ಯ ಚೋಳನು ತನ್ನ ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತಿರುವಾಗ ಗುರಿಯಿಟ್ಟ ಬಾಣದಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟನು. ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಅಟಕೂರ್ ಶಾಸನದಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುವುದೇನೆಂದರೆ ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣನನು ಈ ವಿಜಯಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಬನವಾಸಿಯ ಬಳಿ ಬೂತುಗನಿಗೆ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ರಟ್ಟ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ನೀಡಿದನು ಎಂದು ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ.ಚೋಳರ ಪತನದೊಂದಿಗೆ, ಅವರು ಪಾಂಡ್ಯರಿಂದ ಮತ್ತು ಕೇರಳದ ಚೇರ ದೊರೆಗಳಿಂದ ತೆರಿಗೆ ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.ಇವನಿಗೆ ಸಿಲೋನ್ ರಾಜನು ಶರಣಾಗತಿ ಹೊಂದಿದನು, ಮನದ್ಲಿಕ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಂದನು ತೆರಿಗೆ ಪಡೆದನು ಮತ್ತು ರಾಮೇಶ್ವರಂನಲ್ಲಿ ವಿಜಯದ ಸ್ತಂಭವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದನು.ಸೋಮದೇವನ 959ರ ಯಶತಿಲಕ ಚಂಪೂ ಎಂಬ ಬರಹದಲ್ಲಿಯೂ ಈ ವಿಜಯವನ್ನು ನಿರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಆದಾಗ್ಯೂ, ಶಾಸನಗಳ ಸ್ಥಳದಿಂದ, ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣ ತೊಂಡೈಮಂಡಲಂ (ಉತ್ತರ ತಮಿಳುನಾಡು) ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದನೆಂದು ವಾದಿಸಲಾಗಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಅವನ ಶಾಸನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ.ಈ ವಿಜಯಗಳ ನಂತರ ಇವನು "ಕಚ್ಚಿ ಮತ್ತು ತಂಜೈ ವಿಜಯಶಾಲಿ" (ಕಂಚಿ ಮತ್ತು ತಂಜೂರ) ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿಕೊಂಡನು. ಬಡಪ ಎಂಬ ರಾಜ ತನ್ನ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ಅಮ್ಮ II (ಮತ್ತೊಬ್ಬ ರಾಜ) ನ ವಿರುದ್ಧ ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಅವನು ವೆಂಗಿ (ಆಧುನಿಕ ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ) ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದನು. ನಂತರ, ವೆಂಗಿಯ ದನಾರ್ಣವ (ರಾಜ) ಅವನ ಸಾಮಂತನಾದನು.

ಉತ್ತರ ದಂಡಯಾತ್ರೆ

ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣ ದಕ್ಷಿಣದ ಡೆಕ್ಕನ್ನ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದರೆ, ಚಂಡೇಲರು ಚಿತ್ರಕೂಟ ಮತ್ತು ಕಲಿಂಜರ್ ಅನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು.ಈಗ ಕಳೆದುಹೋದ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಹಿಂಪಡೆಯಲು ಬೂತುಗ II ನ ಮಗನಾದ ತನ್ನ ಪಶ್ಚಿಮ ಗಂಗಾ ಸಾಮಂತ ಮಾರಸಿಂಹನನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಮಾರಸಿಂಹನು ಗುರ್ಜರ ಪ್ರತಿಹಾರರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದನು. ಸುಮಾರು 964 ರ ದಿನಾಂಕದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಉತ್ತರದ ಕನ್ನಡ ಶಾಸನವು ಇಂದಿನ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ 'ಜುರಾ' ದಾಖಲೆಯಾಗಿದೆ (ಜಬಲ್ಪುರದ ಹತ್ತಿರ). ಈ ವಿಜಯಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಈ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. 965 CE ಮತ್ತು 968 CE ದಿನಾಂಕದ ಮಾರಸಿಂಹನ ಎರಡು ಶಾಸನಗಳು, ಅವನ ಪಡೆಗಳು ಉಜ್ಜಯನಿಯನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸಿದವು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ (ಇದು ಮಾಲ್ವಾದ ಪರಮಾರ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿದೆ). ಇದರ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಎ ಎಸ್ ಅಲ್ಟೇಕರ್ ಅವರಂತಹ ಕೆಲವು ಇತಿಹಾಸಕಾರರು, ಪರಮಾರ ರಾಜ ಸಿಯಾಕನು ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಬಂಡಾಯವೆದ್ದಿರಬೇಕು ಮತ್ತು ಅವನ ವಿರುದ್ಧ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ನೇರ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಮಾರಸಿಂಹ ಪರಮಾರರನ್ನೂ ಸೋಲಿಸಿರಬೇಕು. ಸಿಯಾಕ ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣನ ವಿರುದ್ಧ ಬಂಡಾಯವೆದ್ದರು ಅಥವಾ ಅವನ ಪಡೆಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಯುದ್ಧವನ್ನು ಎದುರಿಸಿದರು ಎಂದು ತೋರಿಸಲು ಯಾವುದೇ ಪುರಾವೆಗಳಿಲ್ಲ.

ಅವನ ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿ ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣ ಆಳಿದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ನರ್ಮದಾ ನದಿಯಿಂದ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಇಂದಿನ ಉತ್ತರ ತಮಿಳುನಾಡಿನ ದೊಡ್ಡ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಆವರಿಸಿತು. ಪ್ರತಿಹರ, ಪರಮಾರ, ಸೇಯುನ ಮತ್ತು ಉತ್ತರದ ಕಲಚೂರಿಗಳು ಉತ್ತರ ಡೆಕ್ಕನ್ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅವನ ಸಾಮಂತರಾಗಿದ್ದರು.

ತ್ರಿಪುರಿಯ ಕಲಾಚುರಿಗಳೊಂದಿಗಿನ ಅವನ ದ್ವೇಷವು ಅವನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಮಾರಕವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿತು. ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣ ತನ್ನ ಸೇನಾಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಭೂಮಿ ಅನುದಾನ ನೀಡುವಲ್ಲಿ ಬಹುಶಃ ಅಜಾಗರೂಕನಾಗಿದ್ದನು. ಮುಮ್ಮಡಿ ಕೃಷ್ಣನು 965 ರ ಮೊದಲು ತಾರ್ದವಾಡಿ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನು (ಇಂದಿನ ಬಿಜಾಪುರ ಜಿಲ್ಲೆ) ತೈಲಪ II ಗೆ ತನ್ನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಹೃದಯಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ತನ್ನ ಚಾಲುಕ್ಯ ಸಾಮಂತನಿಗೆ ಹಕ್ಕನ್ನು ನೀಡಿದನು. ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ವಿನಾಶಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿತು.