ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಹಳೇಬೀಡು
ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ ("ಕೇದಾರೇಶ್ವರ" ಅಥವಾ "ಕೇದಾರೇಶ್ವರ" ಎಂದೂ ಸಹ ಉಚ್ಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ) ಹೊಯ್ಸಳರ ಕಾಲದ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಮಹತ್ವದ ಪಟ್ಟಣವಾದ ಹಳೇಬೀಡುದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹೊಯ್ಸಳೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಹೊಯ್ಸಳ ರಾಜ ವೀರ ಬಲ್ಲಾಳ II ಮತ್ತು ಅವನ ರಾಣಿ ಕೇತಲಾದೇವಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲಿನ ಮುಖ್ಯ ದೇವತೆ ಈಶ್ವರ (ಹಿಂದೂ ದೇವರು ಶಿವನ ಇನ್ನೊಂದು ಹೆಸರು). ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಸರ್ವೇಕ್ಷಣೆಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯ ಸ್ಮಾರಕವಾಗಿ ರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ.[೧][೨]
ದೇವಾಲಯದ ಯೋಜನೆ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಕಲಾ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಆಡಮ್ ಹಾರ್ಡಿ ಪ್ರಕಾರ, ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಕ್ರಿ.ಶ ೧೨೧೭ ಗಿಂತ ಮೊದಲು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಬಳಪದ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ೧೨ ನೇ ಮತ್ತು ೧೩ ನೇ ಶತಮಾನದ ಹೊಯ್ಸಳ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಮಾಣಿತವಾಗುವ ಬಳಪದ ಕಲ್ಲಿನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಪಶ್ಚಿಮ ಚಾಲುಕ್ಯರು ಮೊದಲು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದರು.[೩] ದೇವಾಲಯವು ಜಗತಿ ಎಂಬ ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿದೆ, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಐದರಿಂದ ಆರು ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳ ಮೂಲಕ ತಲುಪಬಹುದು. ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಕಾಮತ್ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ಇದು ಹೊಯ್ಸಳರ ಹೊಸತನ. ಹೊಯ್ಸಳ ದೇವಾಲಯಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗರ್ಭಗೃಹದ ( ಗರ್ಭಗೃಹ ) ಸುತ್ತ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆಗೆ ( ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಪಥ ) ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ವೇದಿಕೆಯು ನೋಡುಗರಿಗೆ ಗೋಡೆಯ ಉಬ್ಬು ಮತ್ತು ಶಿಲ್ಪಗಳ ಉತ್ತಮ ನೋಟವನ್ನು ನೀಡುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಈ ಅನುಕೂಲವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.[೪] ಮುಖ್ಯ ದೇಗುಲದ ( ವಿಮಾನ ) ಹೊರಭಾಗವು ನಕ್ಷತ್ರಾಕಾರದ (ನಕ್ಷತ್ರ) ಎರಡು ಸಣ್ಣ ದೇವಾಲಯಗಳೊಂದಿಗೆ ರಂದ್ರದ ಕಿಟಕಿಗಳನ್ನು ( ಜಾಲಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳು ಪುನರಾವರ್ತಿತ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಶಿಲ್ಪಗಳು ಮತ್ತು ಉಬ್ಬುಶಿಲ್ಪಗಳನ್ನು "ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ" ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.[೫][೬][೭]
ದೇವಾಲಯವು ಮೂರು ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ, ಇದು ಮೂರು ದೇವಾಲಯಗಳ ರಚನೆಯಾದ ತ್ರಿಕೂಟ ಎಂದು ಅರ್ಹತೆ ಪಡೆದಿದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತ್ರಿಕೂಟಗಳಲ್ಲಿ, ಕೇಂದ್ರ ದೇಗುಲವು ಮಾತ್ರ ಗೋಪುರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಆದರೆ ಪಾರ್ಶ್ವದ ದೇವಾಲಯಗಳು ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ದಪ್ಪವಾದ ಹೊರಗಿನ ಗೋಡೆಗಳ ಹಿಂದೆ ಮರೆಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಸಭಾಂಗಣದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ.[೮] ಶೈವ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದ್ದರೂ (ಶಿವ ದೇವರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ) ಇದು ಶೈವ ಮತ್ತು ವೈಷ್ಣವ (ವಿಷ್ಣು ದೇವರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ) ದಂತಕಥೆಗಳೆರಡರಿಂದಲೂ ಚಿತ್ರಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಫ್ರೈಜ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ಯಾನಲ್ ರಿಲೀಫ್‌ಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಮುಖಮಂಟಪವು ಕೇಂದ್ರ ಸಭಾಂಗಣವನ್ನು ವೇದಿಕೆಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ.[೯] ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭಾಂಗಣದ ಸುತ್ತಲೂ ಇರುವ ದೇವಾಲಯದ ಗೋಡೆಯ ( ಅಧಿಷ್ಠಾನ ) ತಳಭಾಗ ಮತ್ತು ಎರಡು ಪಾರ್ಶ್ವ ದೇವಾಲಯಗಳು ಅಚ್ಚೊತ್ತುವಿಕೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ( ಪುರಾಣ ) ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಸಂಗಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ಪರಿಹಾರದಲ್ಲಿ ಫ್ರೈಜ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಕಾಮತ್ ಇದನ್ನು "ಅಡ್ಡ ಚಿಕಿತ್ಸೆ" ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.[೧೦] ಎಲ್ಲಾ ಮೂರು ಗರ್ಭಗುಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಆರಾಧನೆಯ ದೇವತೆಯ ಚಿತ್ರವು ಕಾಣೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಮೂರು ದೇವಾಲಯಗಳ ಮೇಲಿನ ಮೇಲ್ವಿಚಾರವು ಕಳೆದುಹೋಗಿದೆ. ನರ್ತಿಸುವ ಭೈರವ (ಶಿವನ ರೂಪ), ಗೋವರ್ಧನ (ಪರ್ವತವನ್ನು ಎತ್ತುತ್ತಿರುವ ಕೃಷ್ಣ ದೇವರು), ವರದರಾಜನಾಗಿ ವಿಷ್ಣು, ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರ್ತಿ ಮುಂತಾದ ಕೆಲವು ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಶಿಲ್ಪಕಲೆಗಳು ಉಲ್ಲೇಖಕ್ಕೆ ಅರ್ಹವಾಗಿವೆ.[೧೧]
ಛಾಯಾಂಕಣ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]-
ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಇನ್ನೊಂದು ನೋಟ -
ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ -
ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ಮೇಲಿರುವ ಅಲಂಕೃತ ಬಾಗಿಲು ಮತ್ತು ಲಿಂಟಲ್ -
ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಚೌಕಾಕಾರದ ಮಂಟಪ ಮತ್ತು ನಕ್ಷತ್ರಾಕಾರದ ದೇಗುಲದ ವಿವರ -
ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮಂಟಪದೊಳಗೆ ಅಲಂಕೃತವಾದ ಏಡಿಕುಳ -
ಹಳೇಬೀಡು ಕೇದಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಫ್ರೈಜ್ ಮತ್ತು ಹೊರ ಗೋಡೆಯ ಅಲಂಕಾರ
ಉಲ್ಲೇಖಗಳು
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]- ↑ *"Alphabetical List of Monuments – Karnataka -Bangalore, Bangalore Circle, Karnataka". Archaeological Survey of India, Government of India. Indira Gandhi National Center for the Arts. Retrieved 12 April 2013.
- ↑ "Kedaresvara Temple". Archaeological Survey of India, Bengaluru Circle. ASI Bengaluru Circle. Archived from the original on 20 ಜುಲೈ 2014. Retrieved 12 April 2013.
- ↑ Kamath (2001), pp.116, p.136
- ↑ Foekema (1996), p.25
- ↑ Foekema (1996), p.21
- ↑ Hardy (1995), p.329
- ↑ Kamath (2001), p. 115, p.136
- ↑ Foekema (1996), p.25
- ↑ "Kedaresvara Temple". Archaeological Survey of India, Bengaluru Circle. ASI Bengaluru Circle. Archived from the original on 20 ಜುಲೈ 2014. Retrieved 12 April 2013.
- ↑ Kamath (2001), p.134
- ↑ "Kedaresvara Temple". Archaeological Survey of India, Bengaluru Circle. ASI Bengaluru Circle. Archived from the original on 20 ಜುಲೈ 2014. Retrieved 12 April 2013.