ರಾಜ್‍ಗೃಹ

ರಾಜ್‍ಗೃಹ(ಪರ್ಯಾಯ ಕಾಗುಣಿತ: ರಾಜ್‌ಗ್ರಹ ) ಭಾರತದ ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿರುವ ದಾದರ್‌ನ ಹಿಂದೂ ಕಾಲೋನಿಯಲ್ಲಿರುವ ನಾಯಕ ಬಿಆರ್ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಸ್ಮಾರಕ ಮತ್ತು ಮನೆಯಾಗಿದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಬೌದ್ಧ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ ಇದನ್ನು ರಾಜ್‍ಗೃಹ (ಈಗ ರಾಜಗೀರ್ ) ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು. ಮೂರು ಅಂತಸ್ತಿನ ಕಟ್ಟಡದ ನೆಲ ಮಹಡಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ನಾಯಕನ ಸ್ಮಾರಕವಾಗಿ ಪಾರಂಪರಿಕ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯವಿದೆ.

ರಾಜ್‍ಗೃಹ-ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಮನೆ

ಈ ಸ್ಥಳವು ಭಾರತೀಯರಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ವಾದಿ ಬೌದ್ಧರು ಮತ್ತು ದಲಿತರಿಗೆ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ೧೫-೨೦ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ರಾಜಗೃಹದಲ್ಲಿ ವಾಸವಿದ್ದರು. ಡಿಸೆಂಬರ್ ೬ ರಂದು ಶಿವಾಜಿ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಚೈತ್ಯಭೂಮಿಯ ಮೊದಲು ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರು ಸೈಟ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ರಾಜ್‍ಗೃಹದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ೫೦೦೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದರು, ಅದು ಅವರ ಮರಣದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಗ್ರಂಥಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ತಾಂತ್ರಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ಮಾರಕವೆಂದು ಗೊತ್ತುಪಡಿಸುವ ಯೋಜನೆಗಳು ವಿಫಲವಾದವು, ಆದರೆ ೨೦೧೩ರಲ್ಲಿ ಮಹಲು ಪಾರಂಪರಿಕ ಸ್ಮಾರಕವಾಯಿತು.

ಇತಿಹಾಸ

ದಾದರ್ (ಬಾಂಬೆ) ಹಿಂದೂ ಕಾಲೋನಿಯಲ್ಲಿರುವ ಅವರ ನಿವಾಸ ರಾಜಗೃಹದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಬಾಬಾಸಾಹೇಬ್ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್. ಎಡದಿಂದ - ಯಶವಂತ್ (ಮಗ), ಬಾಬಾಸಾಹೇಬ್ ಅಂಬೇಡ್ಕ‍ರ್‍‍‍‍‍ರವರ ಶ್ರೀಮತಿ. ರಮಾಬಾಯಿ (ಪತ್ನಿ), ಶ್ರೀಮತಿ. ಲಕ್ಷ್ಮಿಬಾಯಿ (ಅವರ ಅಣ್ಣನ ಹೆಂಡತಿ, ಆನಂದ್), ಮುಕುಂದ್ (ಸೋದರಳಿಯ) ಮತ್ತು ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ನಾಯಿ, ಟೋಬಿ. ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೯೩೪

ಬಾಬಾಸಾಹೇಬ್ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ಕಡು ಬಡತನದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ೧೯೩೦ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಅವರು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬ್ಯಾರಿಸ್ಟರ್ ಆಗಿದ್ದರಿಂದ ಅವರ ಆರ್ಥಿಕ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಸುಧಾರಿಸಿತು.

ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಕಾನೂನು ಕಚೇರಿಯು ಪರೇಲ್‌ನ ದಾಮೋದರ್ ಹಾಲ್ ಬಳಿ ಇತ್ತು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಪಯ್ಬಾದೇವಿಯಲ್ಲಿರುವ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಪುಸ್ತಕ ಸಂಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಅವಕಾಶವಿರಲಿಲ್ಲ, ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರು ತಮ್ಮ ಮತ್ತು ಅವರ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಹೊಸ ಮನೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು.

ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ತಮ್ಮ ಹೊಸ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಗ್ರಂಥಾಲಯವನ್ನು ಹೊಂದಲು ಯೋಜಿಸಿದ್ದರು. ಹೊಸ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ, ರಾಜ್‍ಗೃಹದ ನೆಲ ಮಹಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೂರು ಕೋಣೆಗಳ ಎರಡು ಬ್ಲಾಕ್ಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆ ಎರಡು ಬ್ಲಾಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಅವರ ಕುಟುಂಬ ವಾಸಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಮನೆಯ ಮೊದಲ ಮಹಡಿಯಲ್ಲಿ, ಅವರು ತಮ್ಮ ಗ್ರಂಥಾಲಯ ಮತ್ತು ಕಚೇರಿಯನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥಿತಗೊಳಿಸಿದ್ದರು.

೧೯೩೦ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ೯೯ ನೇ ಮತ್ತು ೧೨೯ ನೇ ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ತಲಾ ಎರಡು ಪ್ಲಾಟ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಮುಂಬೈನ ಹಿಂದೂ ಕಾಲೋನಿಯಾದ ದಾದರ್‌ನಲ್ಲಿ ೫೫ ಚದರ ಗಜ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಐದನೇ ಲೇನ್‌ನ ೧೨೯ ನೇ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ, ಅವರು ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬಕ್ಕಾಗಿ ಮನೆ ನಿರ್ಮಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು, ಆದರೆ ಅವರು ಮೂರನೇ ಲೇನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ೯೯ ನೇ ಪ್ಲಾಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಾಡಿಗೆ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಅವರು ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದಿಂದ ಸಾಲವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಶ್ರೀ ಐಸ್ಕರ್ ನಿರ್ಮಾಣದ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸಿದರು. ಜನವರಿ ೧೯೩೧ ರಲ್ಲಿ, ಪ್ಲಾಟ್ ಸಂಖ್ಯೆ ೧೨೯ ರಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಡದ ನಿರ್ಮಾಣವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೩೩ ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ಪ್ಲಾಟ್ ೯೯ ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಂದು ಕಟ್ಟಡದ ನಿರ್ಮಾಣವು ೧೯೩೨ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ನಿರ್ಮಾಣ ಮುಗಿದ ನಂತರ ಕಟ್ಟಡಕ್ಕೆ "ಚಾರ್ ಮಿನಾರ್" ಎಂದು ಹೆಸರಿಟ್ಟರು. "ರಾಜ್‍ಗೃಹ" ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬೌದ್ಧ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ, ಆದರೆ "ಚಾರ್ ಮಿನಾರ್" ಎಂಬ ಹೆಸರು ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ.

೧೯೩೩ ರಲ್ಲಿ, ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬದೊಂದಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡರು. ಬಿಆರ್ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್, ಅವರ ಪತ್ನಿ ರಮಾಬಾಯಿ, ಮಗ ಯಶವಂತ್, ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ (ಅವರ ಸಹೋದರನ ಪತ್ನಿ), ಮುಕುಂದ್ (ಅವರ ಸೋದರಳಿಯ) ಮುಂತಾದವರು ಅಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.

೯ ಮೇ ೧೯೪೧ ರಂದು, ಅವರು ಪುಸ್ತಕಗಳ ಖರೀದಿಗೆ ಪಾವತಿಸಲು ಮತ್ತು ಬಾಕಿ ಇರುವ ಸಾಲವನ್ನು ಕಟ್ಟಲು ಚಾರ್ ಮಿನಾರ್ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅವರು ರಾಜ್‍ಗೃಹದ ಮನೆಯನ್ನು ಶಾಶ್ವತ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು.

ವಿಧ್ವಂಸಕತೆ

೭ ಜುಲೈ ೨೦೨೦ ರ ಸಂಜೆ, ರಾಜ್‍ಗೃಹವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬರು ಧ್ವಂಸಗೊಳಿಸಿದರು. ರಾಜ್‍ಗೃಹದ ಆವರಣಕ್ಕೆ ನುಗ್ಗಿದ ವ್ಯಕ್ತಿ ಹೂವಿನ ಕುಂಡಗಳು, ಗಿಡಗಳನ್ನು ಹಾಳು ಮಾಡಿ, ಸಿಸಿಟಿವಿ ಕ್ಯಾಮರಾ ಮತ್ತು ಕಿಟಕಿಗೆ ಕಲ್ಲು ತೂರಾಟ ನಡೆಸಿದ್ದಾನೆ. ನಂತರ ಅವನು ಹೊರಟುಹೋದನು. ಮುಂಬೈ ಪೊಲೀಸರು ಸ್ಥಳ ಪರಿಶೀಲನೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ‍ರು. ಘಟನೆಯ ಸಿಸಿಟಿವಿ ದೃಶ್ಯಾವಳಿಯನ್ನು ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಕುಟುಂಬದವರು ಪೊಲೀಸರಿಗೆ ಹಸ್ತಾಂತರಿಸಿದ್ದಾರೆ . ಅದೇ ದಿನ, ಮಾಟುಂಗಾ ಪೊಲೀಸರು ರಾಜಗೃಹವನ್ನು ಧ್ವಂಸಗೊಳಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಅಪರಿಚಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರಕರಣ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದರು. ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಓರ್ವನನ್ನು ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಹೆಚ್ಚಿನ ತನಿಖೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಮರುದಿನ, ೮ ಜುಲೈ ೨೦೨೦ ರಂದು, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ರಾಜ್‍ಗೃಹವನ್ನು ಶಾಶ್ವತ ಪೊಲೀಸ್ ರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ. ೨೨ ಜುಲೈ ೨೦೨೦ರಂದು, ದ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಆರೋಪಿಯನ್ನು ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು. ಆರೋಪಿಯನ್ನು ವಿಶಾಲ್ ಅಶೋಕ್ ಮೋರೆ ಅಲಿಯಾಸ್ ವಿಠ್ಠಲ್ ಕನ್ಯಾ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು

• ಡಾ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ರಾಜಗೃಹ (ಪುಸ್ತಕಗಳ ಮೇಲಿನ ಪ್ರೀತಿ)
• ವೈಭವ್ ಛಾಯಾ ಅವರಿಂದ ಬಾಬಾಸಾಹೇಬಂಚೆ ರಾಜಗೃಹ (ಬಾಬಾಸಾಹೇಬರ ರಾಜಗೃಹ)