ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಹೋಗು

ಕಳ್ಳಿ ಗಿಡ: ಪರಿಷ್ಕರಣೆಗಳ ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸ

ವಿಕಿಪೀಡಿಯದಿಂದ, ಇದು ಮುಕ್ತ ಹಾಗೂ ಸ್ವತಂತ್ರ ವಿಶ್ವಕೋಶ
Content deleted Content added
No edit summary
೧೩ ನೇ ಸಾಲು: ೧೩ ನೇ ಸಾಲು:
of CITES]]
of CITES]]
ಎಲೆಗಳಿಲ್ಲ.ರಸವತ್ತಾದ ದಪ್ಪ ಕಾಂಡವಿರುತ್ತದೆ.ಸುಂದರವಾದ ಒಂಟಿ ಅಥವಾ ಗೊಂಚಲು ಹೂವುಗಳನ್ನು ಬಿಡುತ್ತದೆ.ಬೀಜ,ಕಾಂಡ ಮತ್ತು ಕಸಿ ಮಾಡಿ ಗಿಡದ ಪುನರುತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡಬಹುದು.
ಎಲೆಗಳಿಲ್ಲ.ರಸವತ್ತಾದ ದಪ್ಪ ಕಾಂಡವಿರುತ್ತದೆ.ಸುಂದರವಾದ ಒಂಟಿ ಅಥವಾ ಗೊಂಚಲು ಹೂವುಗಳನ್ನು ಬಿಡುತ್ತದೆ.ಬೀಜ,ಕಾಂಡ ಮತ್ತು ಕಸಿ ಮಾಡಿ ಗಿಡದ ಪುನರುತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡಬಹುದು.
ಸಗುರಾವೋ ತಳಿಯ ಕ್ಯಾಕ್ಟಸ್ ಅತಿಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವುದು ಬರಡುಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ. ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡ ಇದರ ತವರು. ಗಿಡವಾದರೂ, ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಮರದ ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಬೆಳೆದು ನಿಲ್ಲಬಲ್ಲದು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಳ್ಳಿ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹೊಲ-ತೋಟಗಳಿಗೆ ಬೇಲಿಯಂತೆ ಬಳಸಿದರೆ, ಅತ್ತ ಮೆಕ್ಸಿಕೋ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಳ್ಳಿಯನ್ನು ತರಕಾರಿಯಂತೆ ಅಡುಗೆಗೆ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇತ್ತ ಅಮೆರಿಕಾದ ಅರಿಝೋನಾ ರಾಜ್ಯಈ ಸಗುರಾವೋ ಕಳ್ಳಿಯನ್ನು, ಮತ್ತದರಲ್ಲಿ ಅರಳುವ ಬಿಳಿಯ ಹೂವನ್ನು ಸರ್ಕಾರದ ಲಾಂಛನವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದೆ. ಈ ರಾಜ್ಯದ ಸರ್ಕಾರಿ ಚಿಹ್ನೆಗಳಲ್ಲಿ, ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಗುರಾವೋ ಚಿತ್ರವಿದ್ದರೆ ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಅದರ ಹೂವಿನ ಚಿತ್ರವೂ ಇರುತ್ತದೆ.
ಸಗುರಾವೋ ತಳಿಯ ಕ್ಯಾಕ್ಟಸ್ ಅತಿಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವುದು ಬರಡುಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ. ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡ ಇದರ ತವರು. ಗಿಡವಾದರೂ, ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಮರದ ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಬೆಳೆದು ನಿಲ್ಲಬಲ್ಲದು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಳ್ಳಿ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹೊಲ-ತೋಟಗಳಿಗೆ ಬೇಲಿಯಂತೆ ಬಳಸಿದರೆ, ಅತ್ತ ಮೆಕ್ಸಿಕೋ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಳ್ಳಿಯನ್ನು ತರಕಾರಿಯಂತೆ ಅಡುಗೆಗೆ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇತ್ತ ಅಮೆರಿಕಾದ ಅರಿಝೋನಾ ರಾಜ್ಯಈ ಸಗುರಾವೋ ಕಳ್ಳಿಯನ್ನು, ಮತ್ತದರಲ್ಲಿ ಅರಳುವ ಬಿಳಿಯ ಹೂವನ್ನು ಸರ್ಕಾರದ ಲಾಂಛನವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದೆ. ಈ ರಾಜ್ಯದ ಸರ್ಕಾರಿ ಚಿಹ್ನೆಗಳಲ್ಲಿ, ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಗುರಾವೋ ಚಿತ್ರವಿದ್ದರೆ ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಅದರ ಹೂವಿನ ಚಿತ್ರವೂ ಇರುತ್ತದೆ.<ref>https://dengarden.com/gardening/Characteristics-of-Cacti-Plants</ref>


==ಬೆಳೆಯುವ ವಿಧಾನ==
==ಬೆಳೆಯುವ ವಿಧಾನ==

೧೧:೨೮, ೧೧ ಜನವರಿ ೨೦೨೦ ನಂತೆ ಪರಿಷ್ಕರಣೆ


Cultivated cacti in the Singapore Botanic Gardens
Many species of cactus have long, sharp spines, like this Opuntia.



ಕಳ್ಳಿ ಗಿಡಕ್ಯಾಕ್ಟೇಸಿ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಎಲೆಗಳಿಲ್ಲದ ರಸವತ್ತಾದ ಕಾಂಡವುಳ್ಳ ಸಸ್ಯ.

ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವರ್ಗೀಕರಣ

ಕ್ಯಾಕ್ಟೇಸಿ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ೪೦೦ ಜಾತಿಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೧೭೦೦ ಪ್ರಭೇದಗಳಿವೆ.

ಲಕ್ಷಣಗಳು

Ariocarpus kotschoubeyanus, an endangered species protected under Appendix I Musk deer of CITES

ಎಲೆಗಳಿಲ್ಲ.ರಸವತ್ತಾದ ದಪ್ಪ ಕಾಂಡವಿರುತ್ತದೆ.ಸುಂದರವಾದ ಒಂಟಿ ಅಥವಾ ಗೊಂಚಲು ಹೂವುಗಳನ್ನು ಬಿಡುತ್ತದೆ.ಬೀಜ,ಕಾಂಡ ಮತ್ತು ಕಸಿ ಮಾಡಿ ಗಿಡದ ಪುನರುತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡಬಹುದು. ಸಗುರಾವೋ ತಳಿಯ ಕ್ಯಾಕ್ಟಸ್ ಅತಿಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವುದು ಬರಡುಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ. ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡ ಇದರ ತವರು. ಗಿಡವಾದರೂ, ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಮರದ ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಬೆಳೆದು ನಿಲ್ಲಬಲ್ಲದು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಳ್ಳಿ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹೊಲ-ತೋಟಗಳಿಗೆ ಬೇಲಿಯಂತೆ ಬಳಸಿದರೆ, ಅತ್ತ ಮೆಕ್ಸಿಕೋ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಳ್ಳಿಯನ್ನು ತರಕಾರಿಯಂತೆ ಅಡುಗೆಗೆ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇತ್ತ ಅಮೆರಿಕಾದ ಅರಿಝೋನಾ ರಾಜ್ಯಈ ಸಗುರಾವೋ ಕಳ್ಳಿಯನ್ನು, ಮತ್ತದರಲ್ಲಿ ಅರಳುವ ಬಿಳಿಯ ಹೂವನ್ನು ಸರ್ಕಾರದ ಲಾಂಛನವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದೆ. ಈ ರಾಜ್ಯದ ಸರ್ಕಾರಿ ಚಿಹ್ನೆಗಳಲ್ಲಿ, ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಗುರಾವೋ ಚಿತ್ರವಿದ್ದರೆ ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಅದರ ಹೂವಿನ ಚಿತ್ರವೂ ಇರುತ್ತದೆ.[೧]

ಬೆಳೆಯುವ ವಿಧಾನ

ಸಗುರಾವೋಗೆ ಮುಳ್ಳುಗಳೇ ಎಲೆಗಳಂತೆ. ದ್ಯುತಿ ಸಂಶ್ಲೇಷಣೆ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಎಲೆಗಳೆ ಬದಲಿಗೆ ಇದರ ಕಾಂಡವೇ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ಮರುಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಎಂದಾದರೊಮ್ಮೆ ಬೀಳುವ ಮಳೆಯೇ ಇದರ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಮೂಲಾಧಾರ. ಮಳೆ ನೀರನ್ನು ಬೇರುಗಳ ಮೂಲಕ ಹೀರಿಕೊಂಡು ಅನೇಕ ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಕಾಂಡಗಳಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವುದು ಇದರ ಮೂಲ ಗುಣ. ನೀರನ್ನು ಹೀರಿಕೊಂಡಾಗಲೆಲ್ಲಾ ಇಡೀ ಕಾಂಡವೇ ಹಿಗ್ಗುತ್ತದೆ. ಇದರ ಮುಳ್ಳುಗಳು ದಿನವೊಂದಕ್ಕೆ ಮಿ.ಮೀ.ಲೆಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ.

ಬೆಳೆದಂತೆಲ್ಲಾ ಈ ಮುಳ್ಳುಗಳು ನಡುನಡುವೆ ಅಡ್ಡಪಟ್ಟಿಯಂತೆ ಬೆಳೆದು ನಿಂತು ಕಾಂಡದ ದೈನಂದಿನ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೂ ಸಹಕರಿಸುತ್ತವೆ. ಸಂಪೂರ್ಣ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾದ ಮುಳ್ಳುಗಳು ಕಾಂಡದ ಕೆಳಭಾಗಕ್ಕೆ ಸರಿದು ಹೊಸ ಮುಳ್ಳುಗಳು ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಇದರ ಬೇರು ನೇರುವಾಗಿ ಭೂಮಿಯ ಆಳಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ಮೀಟರುಗಳ ಆಳಕ್ಕೆ ಬೆಳೆದಿರುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಬೆಳೆಯುವಾಗ ಬೇರಿಗೆ ನೀರಿನ ಪಸೆ ಎಲ್ಲಿ ಸಿಗುತ್ತದೋ ಅಲ್ಲಿಂದಲೇ ಜಲಸಂಗ್ರಹ ಆರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ನೀರು ದೊರೆತರೆ ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಶೇ.20ರಿಂದ 25ರಷ್ಟು ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಇದು 75-100 ವರ್ಷ ಬದುಕುತ್ತದೆ. ತುಸು ಹೆಚ್ಚು ನೀರು ಸಿಕ್ಕರೆ ಎರಡು ಶತಮಾನ ಬದುಕಬಲ್ಲುದು.

ರೂಪ ವಿಜ್ಞಾನ

೧೫೦೦ ರಿಂದ ೧೮೦೦ ಜಾತಿಯ ಪಾಪಾಸುಕಳ್ಳಿಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ "ಕೋರ್ ಪಾಪಾಸುಕಳ್ಳಿ" ಯ ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗುತ್ತವೆ: ಒಪುಂಟಿಯಾಸ್ (ಉಪಕುಟುಂಬ ಒಪುಂಟಿಯೊಯಿಡಿ ) ಮತ್ತು "ಕ್ಯಾಕ್ಟಾಯ್ಡ್ಗಳು" (ಉಪಕುಟುಂಬ ಕ್ಯಾಕ್ಟೊಯಿಡೆ).ಈ ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸದಸ್ಯರು ಕಳ್ಳಿ ಎಂದು ಸುಲಭವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ದ್ಯುತಿಸಂಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಗಗಳಾದ ತಿರುಳಿರುವ ರಸವತ್ತಾದ ಕಾಂಡಗಳನ್ನು ಅವು ಹೊಂದಿವೆ. ಅವುಗಳು ಸಣ್ಣ ಅಥವಾ ಅಸ್ಥಿರ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳು ಅಂಡಾಶಯದೊಂದಿಗೆ ಹೂವುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಅವು ಸೀಪಲ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದಳಗಳ ಕೆಳಗೆ ಇರುತ್ತವೆ, ಆಗಾಗ್ಗೆ ಆಳವಾಗಿ ತಿರುಳಿರುವ ರೆಸೆಪ್ಟಾಕಲ್‌ಗೆ (ಹೂವಿನ ಭಾಗಗಳು ಬೆಳೆಯುವ ಕಾಂಡದ ಭಾಗ) ಆಳವಾಗಿ ಮುಳುಗುತ್ತವೆ. ಎಲ್ಲಾ ಪಾಪಾಸುಕಳ್ಳಿಗಳು ಐಸೊಲ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ- ಸ್ಪೈನ್‌ಗಳು, ಸಾಮಾನ್ಯ ಚಿಗುರುಗಳು ಮತ್ತು ಹೂವುಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಅತ್ಯಂತ ಸಣ್ಣ ಇಂಟರ್ನೋಡ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ವಿಶೇಷವಾದ ಸಣ್ಣ ಚಿಗುರುಗಳು.

ಉಳಿದ ಪಾಪಾಸುಕಳ್ಳಿ ಮಾತ್ರ ಎರಡೂ ಕುಲಗಳು ಸೇರುತ್ತವೆ: ಪೆರೆಸ್ಕಿಯಾ ಮತ್ತು ಮೈಹುನಿಯಾ . ಪೆರೆಸ್ಕಿಯಾ ಪ್ರಭೇದಗಳು ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಇತರ ಉಷ್ಣವಲಯದ ಅರಣ್ಯ ಮರಗಳನ್ನು ಹೋಲುತ್ತವೆ. ಪ್ರಬುದ್ಧವಾದಾಗ, ಅವುಗಳು ಬೆಳೆದ ಕಾಂಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ, ಅವು ತೊಗಟೆ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಕಾಲೀನ ಎಲೆಗಳಿಂದ ಮುಚ್ಚಲ್ಪಡಬಹುದು, ಅದು ದ್ಯುತಿಸಂಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಮುಖ್ಯ ಸಾಧನವಾಗಿದೆ. ಅವುಗಳ ಹೂವುಗಳು ಉತ್ತಮವಾದ ಅಂಡಾಶಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಹುದು (ಅಂದರೆ, ಸೀಪಲ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದಳಗಳ ಜೋಡಣೆಯ ಬಿಂದುಗಳಿಗಿಂತ), ಮತ್ತು ಮತ್ತಷ್ಟು ಎಲೆಗಳು ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಮೈಹುನಿಯಾದ ಎರಡು ಪ್ರಭೇದಗಳು ಸಣ್ಣ, ಗ್ಲೋಬ್ ಆಕಾರದ ದೇಹಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಎಲೆಗಳಿವೆ .

ಎಲೆಗಳು

ಬಹುಪಾಲು ಕಳ್ಳಿ ಯಾವುದೇ ಗೋಚರ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ ; ದ್ಯುತಿಸಂಶ್ಲೇಷಣೆ ಕಾಂಡಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ (ಇದು ಕೆಲವು ಜಾತಿಗಳಲ್ಲಿ ಚಪ್ಪಟೆಯಾಗಿರಬಹುದು ಮತ್ತು ಎಲೆಗಳಂತೆ ಇರಬಹುದು). ಕಳ್ಳಿಯ ಮೂರು ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ವಿನಾಯಿತಿಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಪೆರೆಸ್ಕಿಯಾದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಭೇದಗಳು ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮರಗಳು ಅಥವಾ ಪೊದೆಗಳಂತೆ ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಎಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.ಓಪುಂಟಿಯಾ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿರುವ ಅನೇಕ ಪಾಪಾಸುಕಳ್ಳಿಗಳು (ಉಪಕುಟುಂಬ ಒಪುಂಟಿಯೊಯಿಡಿ, ಓಪನ್ಟಿಯೋಯಿಡ್ಸ್) ಸಹ ಗೋಚರಿಸುವ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ, ಅವು ದೀರ್ಘಕಾಲೀನವಾಗಿರಬಹುದು ( ಪೆರೆಸ್ಕಿಯೋಪ್ಸಿಸ್ ಪ್ರಭೇದಗಳಂತೆ) ಅಥವಾ ಬೆಳೆಯುವ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಕಳೆದುಹೋಗುತ್ತವೆ.ಮೈಹುನಿಯಾ ಎಂಬ ಸಣ್ಣ ಕುಲವು ದ್ಯುತಿಸಂಶ್ಲೇಷಣೆಗಾಗಿ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ. ಎಲೆಗಳ ರಚನೆಯು ಈ ಗುಂಪುಗಳ ನಡುವೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪೆರೆಸ್ಕಿಯಾ ಪ್ರಭೇದಗಳು "ಸಾಮಾನ್ಯ" ಎಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಎರಡೂ ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಚಪ್ಪಟೆಯಾದ ಬ್ಲೇಡ್ (ಲ್ಯಾಮಿನಾ) ಇರುತ್ತದೆ. ಓಪನ್ಟಿಯೋಯಿಡ್ಸ್ ಮತ್ತು ಮೈಹುವೇನಿಯಾ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಅವು ಮಧ್ಯಭಾಗವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.

ಬೇರುಗಳು

ಹೆಚ್ಚಿನ ನೆಲ-ಜೀವಂತ ಪಾಪಾಸುಕಳ್ಳಿಗಳು ಉತ್ತಮವಾದ ಬೇರುಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಹೊಂದಿವೆ, ಇದು ಸಸ್ಯದ ಬುಡದ ಸುತ್ತಲೂ ವಿವಿಧ ಅಂತರಗಳಿಗೆ ಹರಡಿ, ಮೇಲ್ಮೈಗೆ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿದೆ.ಕೆಲವು ಪಾಪಾಸುಕಳ್ಳಿಗಳು ಟ್ಯಾಪ್‌ರೂಟ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.ಪಾಪಾಸುಕಳ್ಳಿಯನ್ನು ಸ್ಥಿರಗೊಳಿಸಲು ಟ್ಯಾಪ್‌ರೂಟ್‌ಗಳು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಕ್ಲೈಂಬಿಂಗ್, ತೆವಳುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಎಪಿಫೈಟಿಕ್ ಪಾಪಾಸುಕಳ್ಳಿಗಳು ಕೇವಲ ಸಾಹಸಮಯ ಬೇರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.

ಕಾಂಡಗಳು

ಪಾಪಾಸುಕಳ್ಳಿಯ ಬಹುಪಾಲು ಸಸ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ನೀರನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ಕಾಂಡಗಳು ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಿದೆ. ಪಾಪಾಸುಕಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಂಡದ ಆಕಾರಗಳು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಬದಲಾಗುತ್ತವೆ.

ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು