ಸದಸ್ಯ:2230175medhakp
ಕರ್ನಾಟಕದ ಕಾಲಾವಧಿ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಕರ್ನಾಟಕ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಕರುನಾಡಿನಿಂದ ಬಂದಿದೆ. ಇದರರ್ಥ "ಉನ್ನತ ಭೂಮಿ" ಅಥವಾ "ಉನ್ನತ ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿ". ಇದು ಡೆಕ್ಕನ್ ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಹೆಸರು ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ "ಕಪ್ಪು ಮಣ್ಣಿನ ನಾಡು" (ಕರಿ - ಕಪ್ಪು; ನಾಡು - ಪ್ರದೇಶ) ಎಂದೂ ಅರ್ಥೈಸಬಹುದು. ಹೆಸರಿನ ಇತರ ಸಂಭವನೀಯ ಬೇರುಗಳನ್ನು ನೋಡಿ.[1] ಕರ್ನಾಟಕದ ದಾಖಲಿತ ಇತಿಹಾಸವು ರಾಮಾಯಣ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳವರೆಗೆ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ "ವಾಲಿ" ಮತ್ತು "ಸುಗ್ರೀವ"ನ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಹಂಪಿ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.[ಉಲ್ಲೇಖದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ] ಕರ್ನಾಟಕವನ್ನು ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ "ಕರ್ನಾಟ ದೇಶ" ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ.[2] ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ, ಈ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು "ಕುಂತಲ ರಾಜ್ಯ" ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.[3] ಕರ್ನಾಟಕವು, ಅನೇಕ ಭಾರತೀಯ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿರುವ ದಕ್ಷಿಣಪಥದ (ದಕ್ಷಿಣ ಪ್ರದೇಶ) ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು. ಅಗಸ್ತ್ಯ ಋಷಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಾತಾಪಿಯನ್ನು ಬಾಗಲಕೋಟೆ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಬಾದಾಮಿಯೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ.[4]
ಕರ್ನಾಟಕವು ಡೆಕ್ಕನ್ ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿಯ ಪಶ್ಚಿಮ ತುದಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಮತ್ತು ಗೋವಾ, ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ, ಈಶಾನ್ಯಕ್ಕೆ ತೆಲಂಗಾಣ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ತಮಿಳುನಾಡು ಮತ್ತು ಕೇರಳ ಕರ್ನಾಟಕದ ನೆರೆಹೊರೆಯಾಗಿದೆ. ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ, ಇದು ಅರೇಬಿಯನ್ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಇತಿಹಾಸಪೂರ್ವ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
4 ನೇ ಮತ್ತು 3 ನೇ ಶತಮಾನದ ಕ್ರಿ.ಪೂ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಕರ್ನಾಟಕವು ನಂದಾ ಮತ್ತು ಮೌರ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು. ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಅಶೋಕನಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದ ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಪೂ. 230ರ ಚಿತ್ರದುರ್ಗದಲ್ಲಿರುವ ಬ್ರಹ್ಮಗಿರಿ ಶಾಸನಗಳು ಹತ್ತಿರದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು "ಇಸಿಲ" ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಇದರರ್ಥ ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ "ಕೋಟೆ ಪ್ರದೇಶ". ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ "ಇಸಿಲ" ಎಂದರೆ "ಬಾಣವನ್ನು ಹೊಡೆಯುವುದು" ("ಸಿಲ" ಅಥವಾ "ಸಾಲ" ಎಂದರೆ ಬಾಣ ಬಿಡುವುದು ಮತ್ತು "ಇಸೆ" ಅಥವಾ "ಎಸೆ" ಎಂದರೆ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಎಸೆಯುವುದು). ಮೌರ್ಯ ರಾಜವಂಶದ ನಂತರ, ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಶಾತವಾಹನರು ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಗಂಗರು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ಇದನ್ನು ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಆರಂಭಿಕ ಹಂತವೆಂದು ಸ್ಥೂಲವಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಅಮೋಗವರ್ಷನ ಕವಿರಾಜಮಾರ್ಗವು ಕರ್ನಾಟಕವನ್ನು, ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಕಾವೇರಿ ನದಿ ಮತ್ತು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಗೋದಾವರಿ ನದಿಯ ನಡುವಿನ ಪ್ರದೇಶವೆಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಇದು "ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಯೋಗ ಪರಿಣತಮತಿಗಳ್" (ಚಿತ್ರ ನೋಡಿ) ಎಂದು ಸಹ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಜನರು ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತರು.[5][6][7]
ಆರಂಭದ ಅವಧಿ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಸುಮಾರು 3 ಕ್ರಿ.ಪೂದಲ್ಲಿ ಶಾತವಾಹನರು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ಶಾತವಾಹನರು ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಆಳಿದರು. ಅವರು ಪ್ರಾಕೃತವನ್ನು ಆಡಳಿತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಬಳಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರು ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಸೇರಿರಬಹುದು. ಸೇಮುಖ ಮತ್ತು ಗೌತಮಿಪುತ್ರ ಶಾತಕರ್ಣಿ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜರಾಗಿದ್ದರು.[8] ಈ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಸುಮಾರು 300 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ನಡೆಯಿತು. ಶಾತವಾಹನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಿಘಟನೆಯೊಂದಿಗೆ, ಕರ್ನಾಟಕದ ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಕದಂಬರು ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಗಂಗರು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದರು.
ಬನವಾಸಿ ಕದಂಬ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಕದಂಬರನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕದ ಆರಂಭಿಕ ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದರ ಸ್ಥಾಪಕ ಮಯೂರವರ್ಮ ಮತ್ತು ಅದರ ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ಆಡಳಿತಗಾರ ಕಕುಸ್ತವರ್ಮ. ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ ಸ್ಥಳದ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ಕದಂಬ ಮರದಿಂದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ 'ಕದಂಬ' ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ. ಚಾಲುಕ್ಯರು ತಮ್ಮ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೊದಲು ಕದಂಬರು ಸುಮಾರು 200 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಆಳಿದರು. ಆದರೆ ಕದಂಬರ ಕೆಲವು ಸಣ್ಣ ಶಾಖೆಗಳು 14 ನೇ ಶತಮಾನದವರೆಗೆ ಹಾನಗಲ್, ಗೋವಾ ಮತ್ತು ಇತರ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಆಳಿದವು. ಈ ಹಳೆಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಗಳು ಚಂದ್ರವಳ್ಳಿ, ಚಂದ್ರಗಿರಿ, ಹಲ್ಮಿಡಿ, ತಾಳಗುಂದ ಮುಂತಾದ ಶಾಸನಗಳಿಂದ ಲಭ್ಯವಿವೆ.[9]
ತಲಕಾಡಿನ ಗಂಗರು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಗಂಗರು ಮೊದಲು ನಂದಗಿರಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ತಲಕಾಡಿನಿಂದ ಆಳಿದರು. ಅವರು ಜೈನ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮಗಳ
ಪೋಷಕರಾಗಿದ್ದರು. ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಉತ್ಕರ್ಷ ಮತ್ತು ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಭದ್ರ ಬುನಾದಿ ಹಾಕುವಲ್ಲಿಯೂ ಅವರು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದರು. ಅವರು ಸುಮಾರು 700 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಆಳಿದರು. ಅವರ ಉತ್ತುಂಗದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಕೊಡಗು, ತುಮಕೂರು, ಬೆಂಗಳೂರು, ಮೈಸೂರು ಜಿಲ್ಲೆಗಳು, ಆಂಧ್ರ ಮತ್ತು ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ದುರ್ವಿನೀತ, ಶ್ರೀಪುರುಷ ಮತ್ತು ರಾಚಮಲ್ಲರು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದೊರೆಗಳು. ಗಂಗರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ ಶ್ರವಣಬೆಳಗೊಳದ ಗೋಮಟೇಶ್ವರ. ಕ್ರಿ.ಶ. 983 CE ಗಂಗ ಮಂತ್ರಿ "ಚಾವುಂಡರಾಯ" ಇದನ್ನು ಕೆತ್ತಿಸಿದನು. ಈ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಏಕಶಿಲೆಯಿಂದ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು 57 ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿದೆ. ಇದು ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಏಕಶಿಲೆಯ ಪ್ರತಿಮೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಎಷ್ಟು ಪರಿಪೂರ್ಣವಾಗಿದೆ ಎಂದರೆ, ಕೈಯ ಬೆರಳುಗಳನ್ನು ಪ್ರೇರಿತ ಅಪೂರ್ಣತೆಯ ಗುರುತಾಗಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಕತ್ತರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ (ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ದೃಷ್ಟಿ ನಿವಾರಣೆ). ಪ್ರತಿಮೆಯು ಬೆತ್ತಲೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಆ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಮಾನವನ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರತಿಮೆಯು ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿಯ ಮೊದಲನೆಯದು ಮತ್ತು ಹೋಲಿಸಬಹುದಾದ ಪ್ರತಿಮೆಗಳನ್ನು ನಂತರ ಉತ್ಪಾದಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ.[10]
ಬಾದಾಮಿಯ ಚಾಲುಕ್ಯರು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಚಾಲುಕ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪುಲಕೇಶಿನ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಅವನ ಮಗ ಕೀರ್ತಿವರ್ಮನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಿದನು. ಪ್ರಬಲ ಆಡಳಿತಗಾರನಾಗಿದ್ದ ಮಂಗಳೇಶನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದನು. "ಚಾಲುಕ್ಯ" ಎಂಬ ಹೆಸರಿಗೆ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಅರ್ಥವಿಲ್ಲ. ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವರ ಚೆಲುಕ (ಒಂದು ರೀತಿಯ ಪಾತ್ರೆ)ದಿಂದ ಜನಿಸಿದ ಧೈರ್ಯಶಾಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಚಾಲುಕ್ಯ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು. ಅವರು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಆರಾಧಕರಾಗಿದ್ದರು. ಚಾಲುಕ್ಯರ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಡಳಿತಗಾರ ಪುಲಕೇಶಿನ್ II (c. 610ಕ್ರಿ.ಶ - c. 642ಕ್ರಿ.ಶ ). ಕನೂಜ್‌ನ ಹೆಚ್ಚಿನ ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು ಉತ್ತರದ ಆಡಳಿತಗಾರನಾದ ಹರ್ಷವರ್ಧನನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ ಕಾರಣ ಇವನು "ಸತ್ಯಶೇರ್ಯ ಪರಮೇಶ್ವರ" ಮತ್ತು "ದಕ್ಷಿಣ ಪಥೇಶ್ವರ್ಯ" ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದನು. ಅವನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಕರ್ನಾಟಕದ ದಕ್ಷಿಣದವರೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು ಮತ್ತು ಇಡೀ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾರತವನ್ನು (ಅಂದರೆ ಗುಜರಾತ್, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ) ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ನಂತರದ ವಿಜಯಗಳು, ಪೂರ್ವ ಭಾಗಗಳನ್ನು (ಒರಿಸ್ಸಾ, ಆಂಧ್ರ) ಅವನ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ತಂದವು. ಚೀನೀ ಪ್ರವಾಸಿ ಶುವಾನ್ ಜ್ಹಾಂಗ್ ಅವನ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದರು ಮತ್ತು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು "ಮಹೋಲೋಚ" (ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ) ಎಂದು ಕರೆದರು. ಅವನ ವಿವರಣೆಯು ಪುಲಕೇಶಿನ್ II ರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ವಿವರಗಳು ಮತ್ತು ಯುದ್ಧ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಅಜಂತಾದಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಕಲಾತ್ಮಕ ಚಿತ್ರವು ಪರ್ಷಿಯಾದ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕುಸ್ರು 2 ನೇಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯ ಆಗಮನವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಪುಲಕೇಶಿನ್ II ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಬಾದಾಮಿಯನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡ ಪಲ್ಲವ ದೊರೆ ನರಸಿಂಹವರ್ಮನಿಂದ ಸೋಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟನು. ನರಸಿಂಹವರ್ಮ ತನ್ನನ್ನು "ವಾತಾಪಿಕೊಂಡ" ಎಂದು ಕರೆದುಕೊಂಡನು. ಇದರ ಅರ್ಥ "ಬಾದಾಮಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದವನು". ಪುಲಕೇಶಿನ್ II ರ ಅಂತ್ಯವು ನಿಗೂಢವಾಗಿ ಉಳಿದಿದೆ. ಆದರೆ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು 757 ಕ್ರಿ.ಶ ವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ. ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಅವರ ಕೊಡುಗೆಯು ಬಾದಾಮಿ, ಐಹೊಳೆ, ಪಟ್ಟದಕಲ್ಲು, ಮಹಾಕೂಟ, ಇತ್ಯಾದಿ ಗುಹೆ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.[11][12][5]
ಮಾನ್ಯಖೇಟದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಎಂಬುದು ಪಟೇಲ, ಗೌಡ, ಹೆಗಡೆ, ರೆಡ್ಡಿ ಮುಂತಾದವುಗಳಂತೆ ಔಪಚಾರಿಕ ಬಿರುದು. ದಂತಿದುರ್ಗ ಮತ್ತು ಅವನ ಮಗ ಕೃಷ್ಣನು ಚಾಲುಕ್ಯರಿಂದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು, ಅದರ ಮೇಲೆ ಪ್ರಬಲ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಗೋವಿಂದನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು ಉತ್ತರದಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಬಲವಾಯಿತು. ಅವನ ಮಗ ನೃಪತುಂಗ ಅಮೋಗವರ್ಷ ಕವಿರಾಜಮಾರ್ಗವನ್ನು ರಚಿಸಿದುದರಿಂದ "ಕವಿಚಕ್ರವರ್ತಿ" ಎಂದು ಅಮರನಾದನು. ಸಿ. 914 ಕ್ರಿ.ಶದಲ್ಲಿ ಅರಬ್ ಪ್ರವಾಸಿ ಹಸನ್-ಅಲ್-ಮಸೂದ್
ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದನು. 10ನೇ ಶತಮಾನ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಸುವರ್ಣಯುಗ. ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕವಿ "ಪಂಪ" ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರಿಗೆ ಸಾಮಂತರಾಗಿದ್ದ ಅರಿಕೇಸರಿಯ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದರು. ಆದಿಕವಿ ಪಂಪ "ವಿಕ್ರಮಾರ್ಜುನ ವಿಜಯ" ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ಮೂಲಕ "ಚಂಪೂ" ಶೈಲಿಯನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದನು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬದುಕಿದ ಇತರ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕವಿಗಳೆಂದರೆ ಪೊನ್ನ, ರನ್ನ, ಇತ್ಯಾದಿ. ಸಿ. 973 ಕ್ರಿ.ಶದಲ್ಲಿ ಚಾಲುಕ್ಯರ ತೈಲ, 2 ನೇ ಕರ್ಕನ (ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಕೊನೆಯ ದೊರೆ) ದೌರ್ಬಲ್ಯವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸುದೀರ್ಘ ಯುದ್ಧದ ನಂತರ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದನು. ಎಲ್ಲೋರಾದ ವಿಶ್ವಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕೈಲಾಸ ದೇವಾಲಯವು ಅವರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ.[13]
ಕಲ್ಯಾಣದ ಚಾಲುಕ್ಯರು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ನಂತರ ಕಲ್ಯಾಣದಿಂದ ಆಳಿದ ಚಾಲುಕ್ಯರು ಬಂದರು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ 6 ನೇ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ. "ವಿಕ್ರಮ ಶಕ" ಎಂಬ ಹೊಸ ಯುಗದ ಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ಅವರು ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದರು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ (ಕ್ರಿ.ಶ. 1150) ನಡೆದ ಪ್ರಮುಖ ಘಟನೆಯೆಂದರೆ ಬಿಜ್ಜಳನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದ ಬಸವೇಶ್ವರರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಚಳುವಳಿ. ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬಸವೇಶ್ವರ, ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭು, ಚನ್ನಬಸವಣ್ಣ ಮತ್ತು ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿಯವರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದ ಸಾಹಿತ್ಯವು ನಡುಗನ್ನಡದಲ್ಲಿ ರಚಿತವಾದ "ವಚನ". ಅದು ಅರ್ಥವಾಗಲು ಸರಳ, ಲಲಿತ ಮತ್ತು ಜನರನ್ನು ತಲುಪುವಲ್ಲಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿದೆ. ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯದ ರೂಪವು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಹಾಕುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಕನ್ನಡವು ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು. ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಕವಿ ಬಿಲ್ಹಣ ಅವನ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಬಂದು ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದನು. ೬ನೆಯ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನನ್ನು ಸ್ತುತಿಸಿ "ವಿಕ್ರಮಾಂಕದೇವಚರಿತ"ವನ್ನು ಬರೆದನು. ಕಳಚುರ್ಯರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಸುಮಾರು 20 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಆಳಿದರು. ಆದರೆ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸಮಗ್ರತೆಯನ್ನು ಕಾಪಾಡುವುದರಲ್ಲಿ ನಿಷ್ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಹೀಗೆ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಒಡೆಯಿತು. ಇದನ್ನು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಸೇವುಣರು ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಹೊಯ್ಸಳರು ಹಂಚಿಕೊಂಡರು.[14]
ದೇವಗಿರಿಯ ಸೇವುಣರು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಸೇವುಣರು ನಾಸಿಕ್‌ನಿಂದ ಬಂದವರು ಮತ್ತು ಕ್ರಿ.ಶ 835ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ಅವರು 12 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದವರೆಗೂ ಡೆಕ್ಕನ್ ಮತ್ತು ಕರ್ನಾಟಕದ ಸಣ್ಣ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಆಳಿದರು. ದೇವಗಿರಿಯನ್ನು ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಸಿಂಗನ II ಮುಖ್ಯ ಆಡಳಿತಗಾರನಾಗಿದ್ದನು ಮತ್ತು ಅವನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಸ್ಥಿರತೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿತು. ಅದನ್ನು ನಂತರ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ಹೊಯ್ಸಳರು ಮತ್ತು ಇತರ ಆಡಳಿತಗಾರರೊಂದಿಗೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿದ್ದರು. ಕೊನೆಗೆ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನ್ ಅಲ್ಲಾವುದ್ದೀನ್ ಖಿಲ್ಜಿ ಮತ್ತು ಅವನ ಸೇನಾಪತಿ ಮಲಿಕ್ ಕಫೂರ್ ನ ವಶವಾಯಿತು.
ದ್ವಾರಸಮುದ್ರದ ಹೊಯ್ಸಳರು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಹೊಯ್ಸಳರು ತಮ್ಮ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಸೊಸವೂರು (ಇಂದಿನ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನ ಅಂಗಡಿ) ಗ್ರಾಮದಿಂದ ಬಂದ "ಸಾಲಾ" ಎಂಬ ಪೌರಾಣಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿಯಿಂದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಒಮ್ಮೆ, ಅವನು ತನ್ನ ಶಿಕ್ಷಕ ಸುದತ್ತನೊಂದಿಗೆ ವಾಸಂತಿಕಾ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಹೋದನು. ಒಂದು ಹುಲಿ ಅವರ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಬಂದು ಅವರ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿತು. ಸುದತ್ತರು "ಖಟಾರಿ"ಯನ್ನು (ಚಾಕು) ಎಸೆದು "ಹೋಯ್ ಸಲಾ (ಹೊಡಿ, ಸಲಾ)" ಎಂದು ಉದ್ಗರಿಸಿದರು. ಸಳನು ವಿಧೇಯತೆಯಿಂದ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡು ಹುಲಿಯನ್ನು ಕೊಂದನು. ಸುದತ್ತರು ಅವನನ್ನು ಆಶೀರ್ವದಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವನು ಪ್ರಬಲವಾದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದಾಗಿ ಹರಸಿದರು. ಹೊಯ್ಸಳರ ಲಾಂಛನವು ಸಾಲಾ ಹುಲಿಯೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡುವುದನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಮನುಷ್ಯನು ಹೊಯ್ಸಳರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಹುಲಿ ಚೋಳರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ (ಹುಲಿ ಅವರ ಲಾಂಛನವಾಗಿದೆ). ಆದರೆ ಇದು ತಲಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಚೋಳರ ಮೇಲೆ ಹೊಯ್ಸಳರ ವಿಜಯವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಕೆಲವರು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ದಂತಕಥೆಯನ್ನು ಅವರ ರಾಜ-ಲಾಂಛನದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅನೇಕ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಬೇಲೂರು ದೇವಾಲಯದ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಹೊಯ್ಸಳರು ಜೈನ ಧರ್ಮದ ಪೋಷಕರಾಗಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಎಲ್ಲಾ ಧರ್ಮಗಳನ್ನು ಗೌರವಿಸಿದರು. ಕ್ರಿ.ಶ 8 ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಪ್ರಸಿದ್ಧ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನ ಶೃಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣಾಮ್ನಾಯ ಶಾರದ ಪೀಠವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ವಿಧೇಕ (ಹಿಂದೂ) ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಪ್ರಚೋದನೆ ನೀಡಿದರು. ಪ್ರಸಿದ್ಧ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ರಾಮಾನುಜಾಚಾರ್ಯರು ಯದುಗಿರಿಯಲ್ಲಿ (ಈಗಿನ ಮೇಲುಕೋಟೆ, ಮೈಸೂರು ಬಳಿ) ಚೆಲುವನಾರಾಯಣ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹೊಯ್ಸಳ ರಾಜ ಬಿಟ್ಟಿದೇವ (ಬಿಟ್ಟಿಗ) ರಾಮಾನುಜಾಚಾರ್ಯರಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತನಾಗಿ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಮತಾಂತರಗೊಂಡು 'ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ' ಎಂದು ತನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿಕೊಂಡನು.[15]ಜಗತ್ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಚೆನ್ನಕೇಶವ ದೇವಾಲಯ, ಬೇಲೂರು, ಹೊಯ್ಸಳೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ, ಹಳೇಬೀಡು ಮತ್ತು ಚೆನ್ನಕೇಶವ ದೇವಾಲಯ, ಸೋಮನಾಥಪುರ ಅವರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಉದಾಹರಣೆಗಳು. ಮಧುರೈನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ವೀರ ಬಲ್ಲಾಳ III ರ ಮರಣದ ನಂತರ, ಹೊಯ್ಸಳ ರಾಜವಂಶವು ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. "ಹೊಯ್ಸಳೇಶ್ವರ" ದೇವಾಲಯದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವು ಯಾವುದೇ ಗೋಥಿಕ್ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಕಲೆಯನ್ನು ಮೀರಿದೆ ಎಂದು ಶಿಲಾಶಾಸನದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ತಜ್ಞ ಶ್ರೀ ಫರ್ಗುಸೇನ್ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕೆಲವು ಯುರೋಪಿಯನ್ ವಿಮರ್ಶಕರು ಹಳೇಬೀಡಿನ ಹೊಯ್ಸಳ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವನ್ನು ಗ್ರೀಸ್‌ನ ಅಥೆನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಪಾರ್ಥೆನಾನ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಸುತ್ತಾರೆ.[16]
ವಿಜಯನಗರ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಹರಿಹರ ಮತ್ತು ಬುಕ್ಕರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಈ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಾರಂಗಲ್‌ನ ಕಾಕತೀಯರು ಮತ್ತು ಕುಮ್ಮಟದುರ್ಗದ ರಾಜ ಕಂಪಿಲಿಯ ಹತ್ಯೆ ಮತ್ತು ಅವರ ರಾಜವಂಶಗಳನ್ನು ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನರು ಕಿತ್ತುಹಾಕಿದಾಗ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ದುರ್ಬಲ ಹೊಯ್ಸಳ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ವೀರ ಬಲ್ಲಾಳ III ತಿರುವಣ್ಣಾಮಲೈನಿಂದ ಹತಾಶನಾಗಿ ಹೋರಾಡಿ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಮಧುರೈನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಮರಣಹೊಂದಿದನು. ಅಂತಹ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಹಕ್ಕ ಮತ್ತು ಬುಕ್ಕ, ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ, ಬೇಟೆ ನಾಯಿಗಳನ್ನು ಓಡಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿರುವ ಮೊಲವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡರು. ಆದ್ದರಿಂದ, ಕ್ರಿ.ಶ 1336 ನಲ್ಲಿ, ಅವರು ಒಂದು ನಗರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ, ಅದನ್ನು ಮೊದಲು ವಿದ್ಯಾನಗರ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿದರು (ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರ ನೆನಪಿಗಾಗಿ). ನಂತರ ಅದನ್ನು ವಿಜಯನಗರ ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಿದರು. ಹಕ್ಕನು ಹರಿಹರ ರಾಯ I ರ ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ಅವನ ಕೆಲಸದಿಂದಾಗಿ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಕ್ರಿ.ಶ 1346 ನಲ್ಲಿ ದೃಢವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅವರು ಮಧುರೈ ಸುಲ್ತಾನರನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನರ ದಾಳಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ತಿರುಪತಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡ ಶ್ರೀರಂಗಂನ ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥನ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಮರಳಿ ತರಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು. ಹಕ್ಕನ ಸಹೋದರ ಬುಕ್ಕಾ ಅವನ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾದನು. ಬುಕ್ಕ ರಾಯ I ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡನು. ಅವನ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಸಮರ್ಥ ಆಡಳಿತಗಾರರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಸುಮಾರು 300 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಕ್ರಮಣವನ್ನು ತಡೆಯುವುದರಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಇಟಾಲಿಯನ್, ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಮತ್ತು ಪರ್ಷಿಯನ್ ಸಂದರ್ಶಕರು (ಪಾರ್ಸಿ, ಕಾಂಟೇ, ಅಬ್ದುಲ್ ರಜಾಕ್) ವಿಜಯನಗರದ ರಾಜಧಾನಿ ಹಂಪಿಯನ್ನು ಆ ದಿನಗಳ ರೋಮ್‌ಗೆ ಸಮನಾಗಿ ಹೋಲಿಸಿದರು. ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಡಳಿತಗಾರ. 1530 ರಲ್ಲಿ ಅವನ ಮರಣದ ನಂತರ, ರಾಜಮನೆತನದಲ್ಲಿ ಆಂತರಿಕ ಕಲಹಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡವು. ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಸಾಮಂತರ ದಂಗೆಗಳನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಲು ಯಾರೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಇದರ ಲಾಭವನ್ನು ಬಯಸಿ, ಬೇರಾರ್ ಸುಲ್ತಾನರು ಮತ್ತು ಬಿಜಾಪುರ, ಬೀದರ್, ಗೋಲ್ಕೊಂಡ ಮತ್ತು ಅಹಮದ್‌ನಗರದ ಸುಲ್ತಾನರು, ಅಳಿಯ ರಾಮರಾಯನ ಪಡೆಗಳನ್ನು ಕ್ರಿ.ಶ 1565ರಲ್ಲಿ ತಾಳಿಕೋಟಾ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಸೋಲಿಸಿದರು. ಈ ಸುಲ್ತಾನರು ಹಂಪಿಯನ್ನು ಲೂಟಿ ಮಾಡಿದರು. ಹಂಪಿಯಲ್ಲಿರುವ ವಿಜಯ ವಿಠ್ಠಲ ದೇವಾಲಯದ ಕಲ್ಲಿನ ರಥವು ವಿಜಯನಗರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ.[5][17]
ಬಹಮನಿ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಡಳಿತಗಾರರ ವಿಜಯದಿಂದಾಗಿ ಬಹಮನಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಮುಸಲ್ಮಾನರ ದಾಳಿಗಳು ಎಷ್ಟು ತೀವ್ರವಾಗಿದ್ದವು ಎಂದರೆ ಸುಮಾರು ಎರಡು ದಾಳಿಗಳಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣದ ನಾಲ್ಕು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳು ನಾಶವಾದವು (ಕ್ರಿ.ಶ1318 ರಲ್ಲಿ ದೇವಗಿರಿ, ಕ್ರಿ.ಶ1323 ನಲ್ಲಿ ಆಂಧ್ರದ ವಾರಂಗಲ್, ಕ್ರಿ.ಶ1330 ಯಲ್ಲಿ ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಪಾಂಡ್ಯ, ಮತ್ತು ಭಾಗಶಃ ಹೊಯ್ಸಳ) . ಆದರೆ ಹೊಯ್ಸಳ ಬಲ್ಲಾಳನು ತನ್ನ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ತಿರುವಣ್ಣಾಮಲೈಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಿದನು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದನು. ಪರ್ಷಿಯಾದ ಅಮೀರ್ ಹಸನ್ ತನ್ನನ್ನು ಬಹಮನಿ ಎಂದು ಕರೆದುಕೊಂಡು ಬಹಮನಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದನು. ಮುಹಮ್ಮದ್ ಷಾ ಸಮರ್ಥ ಆಡಳಿತಗಾರನಾಗಿದ್ದನು ಮತ್ತು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಿದನು. ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ದೊಡ್ಡ ಭಾಗಗಳು ಮತ್ತು ತೆಲಂಗಾಣ, ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಕರ್ನಾಟಕದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ (ಬಿಜಾಪುರ, ಬೀದರ್, ಗುಲ್ಬರ್ಗಾ ಪ್ರದೇಶ). ಮಹಮ್ಮದ್ ಗವಾನ್ ಬಹುಮನ್ನರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಬೀದರ್ ನಿಂದ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸಿದರು. ರಷ್ಯಾದ ಪ್ರವಾಸಿ ನಿಕಿಟೆನ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಕ್ರಿ.ಶ1470ರಲ್ಲಿ ಭೇಟಿ ನೀಡಿ ಬೀದರ್ ಅನ್ನು ಸುಂದರವಾದ ನಗರವೆಂದು ವಿವರಿಸಿದನು.[18]
ಬಿಜಾಪುರದ ಸುಲ್ತಾನರು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಶ1490ರಂದು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಐದು ಭಾಗಗಳಾಗಿ ಒಡೆಯಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಬೀದರ್ ಮತ್ತು ಬಿಜಾಪುರವು ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಸೇರಿದೆ. ಇತರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳೆಂದರೆ ಬೇರಾರ್, ಅಹ್ಮದ್ ನಗರ ಮತ್ತು ಗೋಲ್ಕೊಂಡ. ಮುಹಮ್ಮದ್ ಇಬ್ರಾಹಿಂ ಆದಿಲ್ ಷಾ ಬಿಜಾಪುರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಗೋಲ್ ಗುಂಬಜ್ ಅನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ. ಅವರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವು ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಆದರೆ ಅನೇಕವು ಅಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಉಳಿದಿವೆ. ಇಬ್ರಾಹಿಂ II ರ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದ ಫರಿಸ್ತಾ ದಕ್ಷಿಣದ ಶೈಲಿಯ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಲೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ "ನಜುಮಲ್-ಉಲ್ಲಮ್" (ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳ ನಕ್ಷತ್ರ) ಎಂಬ ವಿಶ್ವಕೋಶವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದರು. ಔರಂಗಜೇಬನ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಮುಘಲರು ಅಂತಿಮವಾಗಿ 1686 ರಲ್ಲಿ ಸಿಕಂದರ್ ಆದಿಲ್ ಷಾನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದರು. ಹಿಂದಿನ ಸುಲ್ತಾನ್ ದೌಲತಾಬಾದ್ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಬಂಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು 1686 ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಆದಿಲ್ ಶಾಹಿ ರಾಜವಂಶವನ್ನು ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು.
ಕೆಳದಿಯ ನಾಯಕರು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ವಿಜಯನಗರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಳದಿಯ ನಾಯಕರು ಮಲೆನಾಡು ಮತ್ತು ಕರಾವಳಿ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಆಳಿದರು. ಅವರು ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಮತ್ತು ಬಿಜಾಪುರ ಸುಲ್ತಾನರನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿಸಿದರು. ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅವಸಾನದ ನಂತರ ಅವರು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ತತ್ವಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಅದರ ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಬನವಾಸಿಯಿಂದ (ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ) ಕಣ್ಣೂರು (ಕೇರಳ) ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಕರಾವಳಿಯಿಂದ ಸಕ್ಕರೆಪಟ್ಟಣದ (ಕೊಡಗು) ವರೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು ಮತ್ತು ಇಂದಿನ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಾದ ಉಡುಪಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ, ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ, ಶಿವಮೊಗ್ಗ, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು, ಹಾಸನ ಮತ್ತು ಕೊಡಗಿನ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಅವರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದ ಶಿವಪ್ಪ ನಾಯಕ ಅವರು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಯುದ್ಧ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ ಕೌಶಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಅವರು ವಿಜಯನಗರದ ತಿರುಮಲ ನಾಯಕನನ್ನು ಬಿಜಾಪುರ ಸುಲ್ತಾನರಿಂದ ಆಶ್ರಯಿಸಿದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ತೆರಿಗೆ ಮತ್ತು ಕೃಷಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಭೂಕಂದಾಯ ಪದ್ಧತಿಯು "ಶಿವಪ್ಪನಾಯಕನ ಶಿಸ್ತು" ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಇವರ ಪ್ರಮುಖ ರಾಣಿ ಕೆಳದಿ ಚೆನ್ನಮ್ಮ. ಔರಂಗಜೇಬನ ಮುಘಲ್ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸಿ ಸೋಲಿಸಿದ ಮೊದಲ ಭಾರತೀಯ ಆಡಳಿತಗಾರರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬಳು. ಶಿವಾಜಿಯ ಮಗ ರಾಜಾರಾಮ್‌ಗೆ ಆಶ್ರಯ ನೀಡುವಾಗ, ಅವಳು ಗೆರಿಲ್ಲಾ ಯುದ್ಧವನ್ನು ಬಳಸಿ ಔರಂಗಜೇಬನ ಪಡೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡಿದಳು. ಮುಘಲ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಸ್ವತಃ ಅವಳೊಂದಿಗೆ ಶಾಂತಿಗಾಗಿ ಮೊಕದ್ದಮೆ ಹೂಡಬೇಕಾಯಿತು. ಕನ್ನಡದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ (ಜನಪದ) ಹಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಆಕೆ ಅಮರಳಾಗಿದ್ದಾಳೆ. ನಂತರ, ರಾಣಿ ವೀರಮ್ಮಾಜಿಯ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ಮೈಸೂರಿನ ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಅವರ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಅವಳನ್ನು ಮಧುಗಿರಿಯಲ್ಲಿ ಬಂಧಿಸಿದರು.
ಮೈಸೂರು ಒಡೆಯರ್ಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಮಾರಪ್ಪನಾಯಕನನ್ನು ಹಿಡಿದಿಡಲು ದ್ವಾರಕೆಯಿಂದ ಮೈಸೂರಿಗೆ ಬಂದ ಯಾದವ ಕುಲದ ಯಡಿಯೂರಪ್ಪ ಮತ್ತು ಕೃಷ್ಣದೇವರನ್ನು ಸಹಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಪರ್ಕಿಸಲಾಯಿತು. ಅವರು ಅವನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಕೊಂದರು. ಅವರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯು ಯೆದುರಾಯರನ್ನು ವಿವಾಹವಾಗಿ ಕ್ರಿ.ಶ 1399ನಲ್ಲಿ ಅವರು ಕಿರೀಟವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಮೈಸೂರನ್ನು ಹಿಂದೆ "ಮಹಿಷಮಂಡಲ" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಅಂದರೆ ರಾಕ್ಷಸ ಮಹಿಷನ ಪ್ರದೇಶ. ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ದೇವಿ ಕೊಂದಿದ್ದರಿಂದ ಮೈಸೂರು ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ. ಚಿಕ್ಕ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಅವರು ಪ್ರಬಲ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಮೈಸೂರಿನಿಂದ ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣಕ್ಕೆ ಬದಲಾಯಿಸಿದರು. ಚಿಕ್ಕದೇವರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಡಳಿತಗಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ನಾಯಕರು (ಇಕ್ಕೇರಿ), ಸುಲ್ತಾನರು (ಮಧುರೈ) ಮತ್ತು ಶಿವಾಜಿಯನ್ನು ಸೋಲಿಸುವ ಮೂಲಕ "ಕರ್ನಾಟಕ ಚಕ್ರವರ್ತಿ" ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಪಡೆದರು. ಕ್ರಿ.ಶ 1686 ಯ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಬಹುತೇಕ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಕ್ರಿ.ಶ 1687 ನಲ್ಲಿ ಅವರು ಮೂರು ಲಕ್ಷ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಮುಘಲರಿಂದ ಬೆಂಗಳೂರು ನಗರವನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದರು. ಕ್ರಿ.ಶ 1761ರ ವೇಳೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸೈನಿಕನಾಗಿದ್ದ ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಅವರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು.
ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣದ ಸುಲ್ತಾನರು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಒಡೆಯರ್‌ಗಳಿಂದ ಮೈಸೂರನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣದಿಂದ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸಿದ. ಅವರು ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ನಂಜರಾಜನನ್ನು ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿ, ರಾಜನನ್ನು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ ಸೆರೆಯಾಳುಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದರು. ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ ಹೈದರ್ ಅಲಿಯ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾದರು. ಅವರು ಬ್ರಿಟಿಷರು ಮತ್ತು ಅವರ ಮಿತ್ರರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ವಿರುದ್ಧ ರಕ್ತಸಿಕ್ತ ಯುದ್ಧಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. ಆದರೆ ನಾಲ್ಕನೇ ಆಂಗ್ಲೋ-ಮೈಸೂರು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು, ಮರಾಠರು ಮತ್ತು ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಿಜಾಮಗಳ ಒಕ್ಕೂಟದಿಂದ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿತವಾಗಿ ಸೋಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು ಮತ್ತು ಕ್ರಿ.ಶ 1799ನಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು.
ಮೈಸೂರು ಒಡೆಯರ್ಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಟಿಪ್ಪುವಿನ ಸೋಲಿನ ನಂತರ, ಕ್ರಿ.ಶ 1800ನಲ್ಲಿನ ಒಪ್ಪಂದದ ಪ್ರಕಾರ, ಬ್ರಿಟಿಷರು ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಿಭಜಿಸಿದರು. ಬಳ್ಳಾರಿ, ಕಡಪ, ಕರ್ನೂಲ್ ಪ್ರದೇಶಗಳು ನಿಜಾಮರು ಮರಾಠರು ಉತ್ತರ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು. ಕರಾವಳಿ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷರು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರು. ಆದರೆ ಅವರು ಅದನ್ನು ಬಾಂಬೆ ಮತ್ತು ಮದ್ರಾಸ್ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿಗಳ ನಡುವೆ ಹಂಚಿದರು. ಆಗಿನ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಇಂಡಿಯಾದ ಗವರ್ನರ್-ಜನರಲ್ ವೆಲ್ಲೆಸ್ಲಿಯ ಮಾರ್ಕ್ವಿಸ್ ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಒಡೆಯರ್ ಅವರನ್ನು ಪುನಃ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಯುವರಾಜ ಇನ್ನೂ ಚಿಕ್ಕವನಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಆಡಳಿತವನ್ನು ದಿವಾನ್ ಪೂರ್ಣಯ್ಯ ಅವರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಪೂರ್ಣಯ್ಯ ಅವರು ಸಮರ್ಥ ಆಡಳಿತಗಾರರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಆಧುನಿಕ ಸರ್ಕಾರದಂತೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿತು. ಸರ್ ಶೇಷಾದ್ರಿ ಅಯ್ಯರ್, ಡಾ.ಎಂ.ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ ಮತ್ತು ಸರ್ ಮಿರ್ಜಾ ಇಸ್ಮಾಯಿಲ್ ಅವರು ಇತರ ಸಚಿವರು. ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಶ 1824ರಲ್ಲಿ ಕಿತ್ತೂರಿನ ರಾಣಿ ಚನ್ನಮ್ಮ ಮತ್ತು ಅವಳ ಸೇನಾಪತಿ ಸಂಗೊಳ್ಳಿ ರಾಯಣ್ಣ ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದರು. ಈ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ, ಕ್ರಿ.ಶ 1831 ನಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು.
ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸ್ವಾಧೀನ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಕ್ರಿ.ಶ 1831ಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಮೈಸೂರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಕಮಿಷನರ್‌ಗಳನ್ನು ನೇಮಿಸಿದರು. ಅವರಿಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪರವಾಗಿ ಆಳುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಅವರಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಕ್ ಕಬ್ಬನ್ ಪ್ರಮುಖರು. ಅವರು ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿ ಪ್ರಮುಖ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ತಂದರು. ಆದರೆ ಅವರು ಕೆಲವು ಹಳೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯವು ಬಾಂಬೆ ಮತ್ತು ಮದ್ರಾಸ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳು, ಹೈದರಾಬಾದಿನ ನಿಜಾಮರು ಮತ್ತು ಮೈಸೂರಿನ ನಡುವೆ ವಿಭಜನೆಯಾಯಿತು.
ಮೈಸೂರು ಒಡೆಯರ್ಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕಮಿಷನರ್‌ಗಳ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿಯ ನಂತರ, ಮೈಸೂರನ್ನು ಜಯಚಾಮರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಅವರ ಕೆಳಗೆ ಒಡೆಯರ್‌ಗಳಿಗೆ ಮರಳಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಪ್ರಚೋದನೆಯು ವೇಗವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅನೇಕ ನಾಯಕರು ಜೈಲು ಪಾಲಾದರು. ಈ ಹೋರಾಟದಿಂದಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷರಿಂದ ಭಾರತವು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಒಡೆಯರ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದವರೆಗೂ ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಅವರು ಮೈಸೂರನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಒಕ್ಕೂಟದೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಿದರು. ಅದು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಒಂದು ರಾಜ್ಯವಾಗಿ ವಿಲೀನವಾಯಿತು.
ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮತ್ತು ದೇಶದ ವಿಭಜನೆಯ ನಂತರ, ಭಾಷಾವಾರು ಮತ್ತು ಇತರ ಮಾನದಂಡಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಮರುಸಂಘಟಿಸಲಾಯಿತು. ಹೀಗೆ ಕನ್ನಡ ಮಾತನಾಡುವ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ವಿಭಜಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮೈಸೂರು ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಇಂದಿನ ಕರ್ನಾಟಕವನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಒಗ್ಗೂಡಿದವು. 1973 ನವೆಂಬರ್ 1 ರಂದು ಮೈಸೂರು ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕ ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ರಾಜ್ಯವು ಬೆಂಗಳೂರು ನಗರವನ್ನು ತನ್ನ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಆರಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ಆಡಳಿತ ಭಾಷೆಯ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ನೀಡಿತು. ಕೆಂಗಲ್ ಹನುಮಂತಯ್ಯನವರು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ವಿಧಾನಸೌಧ ರಾಜ್ಯ ಸಂಸತ್ ಭವನವಾಯಿತು. ಅಟ್ಟಾರ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ರಾಜ್ಯದ ಉಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು.
ಬೆಂಗಳೂರು ನಗರ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಶ 1537ಅಲ್ಲಿ, ಯಲಹಂಕ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದ ಕೆಂಪೇಗೌಡರು ಬೆಂಗಳೂರು ನಗರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಪ್ರಮುಖ ಘಟನೆ ಸಂಭವಿಸಿದೆ. ಜನಪ್ರಿಯ ನಂಬಿಕೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಕೆಂಪೇಗೌಡರು ಬೇಟೆಗೆ ಹೋದಾಗ ಮೊಲವೊಂದು ನಾಯಿಯನ್ನು ಅಟ್ಟಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗುವುದನ್ನು ನೋಡಿದರು. ಇದು ಶುಭ ಸೂಚನೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿ ಬೆಂಗಳೂರು ನಗರಕ್ಕೆ ತಳಹದಿಯಾಗಿರುವ ಆ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಕೋಟೆ ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಇದರಿಂದ ಸಂತುಷ್ಟರಾದ ವಿಜಯನಗರ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಅಚ್ಯುತರಾಯರು ಕೋಟೆಯ ಸುತ್ತಲಿನ ಜಾಗವನ್ನು ಕೆಂಪೇಗೌಡರಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡಿದರು. ಕೆಂಪೇಗೌಡರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಹಣವನ್ನು ನಗರವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು, ಸ್ಥಳೀಯ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನು ಅಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸುವಂತೆ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ಅಲಸೂರು, ಹೆಬ್ಬಾಳ, ಲಾಲ್‌ಬಾಗ್ ಮತ್ತು ಕೆಂಪನಬುಂದಿ ಕೆರೆಯಂತಹ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ, ನಗರದ ನಾಲ್ಕು ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಣಾ ಗೋಪುರಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಅವರ ಲಾಂಛನಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಅವುಗಳನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ಕಾಣಬಹುದು ಮತ್ತು ಅವರ ನೆನಪುಗಳಾಗಿ ಉಳಿದಿವೆ. ಈ ಗೋಪುರಗಳನ್ನು ಬೆಂಗಳೂರು ಮಹಾನಗರ ಪಾಲಿಕೆಯ ಲಾಂಛನವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಗೋಪುರಗಳ ವಿಸ್ತಾರ ದೊಡ್ಡದಾಗಿದ್ದರೂ ಇಂದು ನಗರ ಅವುಗಳನ್ನು ಮೀರಿ ಬೆಳೆದಿದೆ.