ಲಿಂಗರಾಜ ದೇವಸ್ಥಾನ

ಲಿಂಗರಾಜ ದೇವಸ್ಥಾನ
ಭೂಗೋಳ
ಕಕ್ಷೆಗಳು	20°14′18″N 85°50′01″E
ದೇಶ	ಭಾರತ
ರಾಜ್ಯ	ಒರಿಸ್ಸಾ
ಸ್ಥಳ	ಭುವನೇಶ್ವರ್
ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ
ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಶೈಲಿ	ಕಳಿಂಗ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ 11ನೆ ಶತಮಾನ
ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ
ಅಧೀಕೃತ ಜಾಲತಾಣ	www.ignca.nic.in/

ಲಿಂಗರಾಜ ದೇವಾಲಯ ಶಿವನಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಒಡಿಶಾ ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿಯಾದ ಭುವನೇಶ್ವರದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಭುವನೇಶ್ವರ ನಗರದ ಪ್ರಮುಖ ಹೆಗ್ಗುರುತಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರವಾಸಿ ಆಕರ್ಷಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಶಿವನ ಪತ್ನಿಯನ್ನು ಅನ್ನಪೂರ್ಣ ಅಥವಾ ಗಿರಿಜಾ ಎಂದು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಪಾರ್ವತಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಲಿಂಗರಾಜ ದೇವಾಲಯವು ಭುವನೇಶ್ವರದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಕೇಂದ್ರ ಗೋಪುರವು 180 ಅಡಿ (55 ಮೀ) ಎತ್ತರವಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಕಳಿಂಗ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಸಾರಾಂಶವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಭುವನೇಶ್ವರದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಹಂತಗಳನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಸೋಮವಂಶಿ ರಾಜವಂಶದ ರಾಜರು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ, ನಂತರ ಗಂಗಾ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಂದ ಬಹಳಷ್ಟು ಸೇರ್ಪಡೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ದೇವುಲಾ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಇದು ನಾಲ್ಕು ಘಟಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆ ವಿಮಾನ (ಗರ್ಭಗುಡಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ರಚನೆ), ಜಗಮೋಹನ (ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಹಾಲ್), ನಟಮಂದಿರ (ಉತ್ಸವ ಸಭಾಂಗಣ) ಮತ್ತು ಭೋಗ-ಮಂಟಪ (ಅರ್ಪಣೆಗಳ ಸಭಾಂಗಣ). ದೇವಾಲಯದ ಸಂಕೀರ್ಣವು 108 ಇತರ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಕಾಂಪೌಂಡ್ ಗೋಡೆಯಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆದಿದೆ.

ಇತಿಹಾಸ

ಈ ದೇವಾಲಯವು ಸೋಮವಂಶ ರಾಜವಂಶದ ರಾಜರಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ, ನಂತರ ಗಂಗಾ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಂದ ಸೇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ನಾಲ್ಕು ಘಟಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ವಿಮಾನಾ (ಗರ್ಭಸ್ಥಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ರಚನೆ), ಜಗೋಮೋಹನ (ಸಭೆ ಸಭಾಂಗಣ), ನಟಮಂದಿರ (ಉತ್ಸವ ಸಭಾಂಗಣ) ಮತ್ತು ಭೋಗ-ಮಂಟಪ (ಅರ್ಪಣೆ ಸಭಾಂಗಣ) ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಘಟಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ದೇವಾಲಯದ ಸಂಕೀರ್ಣವು 50 ಇತರ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಸಂಯುಕ್ತ ಗೋಡೆಯಿಂದ ಆವೃತವಾಗಿದೆ.

ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪ

13 ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಂಸ್ಕೃತ ಗ್ರಂಥವಾದ ಎಕಾಮರಾ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಲಾಗಿರುವಂತೆ ಲಿಂಗಾರಾಜ್ ದೇವತೆ ಮೂಲತಃ ಮಾವಿನ ಮರ (ಎಕಮ್ರಾ) ಅಡಿಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಭುವನೇಶ್ವರವನ್ನು ಏಕಾಮ ಕ್ಷೇತ್ರ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಭುವನೇಶ್ವರ ಮತ್ತು ಶಿವದಲ್ಲಿನ ಇತರ ದೇವಾಲಯಗಳಂತೆ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಮತ್ತು ಶಿವನ ಸಂಯೋಜಿತ ರೂಪವಾದ ಹರಿಹರ ಎಂದು ಆರಾಧನಾ ಪದ್ಧತಿಗಳಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯವು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಸ್ಥಾನವು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಬಹುಶಃ 12 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಪುರಿಯಲ್ಲಿನ ಜಗನ್ನಾಥ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಗಂಗಾ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವ ಜಗನ್ನಾಥ ಪಂಗಡದ ಏರುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯಿಂದಾಗಿ. ಲಿಂಗರಾಜ ದೇವಾಲಯದ ದೇವಾಲಯ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಬೋರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಪುರಾತತ್ವ ಸರ್ವೇಕ್ಷಣಾ ಸಂಸ್ಥೆ (ಎಎಸ್ಐ) ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ದೇವಾಲಯದ ದಿನಕ್ಕೆ ಸರಾಸರಿ 6,000 ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಮತ್ತು ಉತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ. ಶಿವರಾತ್ರಿ ಉತ್ಸವವು ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ lಪ್ ಪ್ರಮುಖ ಉತ್ಸವವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು 2012 ರಲ್ಲಿ 200,000 ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಿತ್ತು

ಲಿಂಗಾರಾಜ್, ಅಕ್ಷರಶಃ ಲಿಂಗದ ರಾಜ, ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ರೂಪ ಅಥವಾ ಶಿವ. ಶಿವವನ್ನು ಮೂಲತಃ ಕೀರ್ತಿವಾಸ ಎಂದು ಮತ್ತು ನಂತರ ಹರಿಹರ ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮೂರು ಜಗತ್ತುಗಳಾದ ಸ್ವರ್ಗ, ಭೂಮಿ ಮತ್ತು ನೆದರ್ವರ್ಲ್ಡ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ತ್ರಿಭುವನೇಶ್ವರ (ಇದನ್ನು ಭುವನೇಶ್ವರ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವರ ಪತ್ನಿ ಭುವನೇಶ್ವರಿ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ

 ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

•  A., Goswami. Designs from Orissan Temples (PDF). Thacker's Press and Directories, Limited. Archived from the original (PDF) on 2016-03-04. Retrieved 2017-10-27.
•  E.J., Brills. Contributions to Asian Studies: 1973. Brill Academic Publishers. ISBN 9789004035386.
• Parida, A.N. (1999). Early Temples of Orissa (1st ed.). Commonwealth Publishers. ISBN 81-7169-519-1.
•  Misra, Bhabagrahi; Preston, James (1978). Community, Self and Identity. Mounton Publishers. ISBN 90-279-7650-3.
•  Patnaik, Nihar Ranjan. Economic History of Orissa. Indus Publishing Company. ISBN 81-7387-075-6.