ತುರಾಯಿ ಪನ್ನಗಾರಿ

ಹಾವು ಗಿಡುಗ
	Adult ssp. spilogaster
Conservation status
	; Least Concern (IUCN 3.1)
Scientific classification
ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ:	ಪ್ರಾಣಿ
ವಿಭಾಗ:	ಖೋರ್ಡಾಟ
ವರ್ಗ:	ಪಕ್ಷಿವರ್ಗ
ಗಣ:	ಅಸ್ಸಿಪಿಟ್ರಿಫಾರ್ಮಿಸ್
ಕುಟುಂಬ:	ಅಸ್ಸಿಪಿಟ್ರಿಡೇ
ಕುಲ:	ಸ್ಪಿಲೋಮಿಸ್
ಪ್ರಜಾತಿ:	ಎಸ್.ಚೀಲ
Binomial name
	ಸ್ಪಿಲೋಮಿಸ್ ಚೀಲ; Latham, 1790

ಉತ್ತರ ಬೋರ್ನಿಯೋದ ಕೆಳಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಉಪವರ್ಗಗಳು ಎಸ್. ಸಿ. ಪ್ಯಾಲ್ಲಿಡಸ್

ಕ್ರೆಸ್ಟೆಡ್ ಸರ್ಪೆಂಟ್ ಈಗಲ್‌ಗಳು (ಹಾವು ಗಿಡುಗಗಳು) (Spilornis cheela ) ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡದ ಉಷ್ಣವಲಯದ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಸ್ಥಾನ ಹೊಂದಿರುವ, ಬೇಟೆಯಾಡಿ ಬದುಕುವ ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಪಕ್ಷಿಗಳಾಗಿವೆ. ಇವುಗಳ ವಿಧವಿಧವಾದ ನಮೂನೆಗಳಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯವಾದ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಿದ್ದು, ಕೆಲವು ಜಾತಿಯ ಗಿಡುಗಗಳನ್ನು ಉಪಪ್ರಬೇಧಗಳಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನುಳಿದವುಗಳನ್ನು ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಬೇಧಗಳೆಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಅನೇಕ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳ ಕಾರಣ ಇವುಗಳನ್ನು ಇನ್ನೂ ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ. ಫಿಲಿಫೈನ್ ಉದ್ದ ಜುಟ್ಟದ ಗಿಡುಗಗಳು (S. holospila ), ಅಂಡಮಾನ್ ಉದ್ದ ಜಟೆಯ ಗಿಡುಗ (Spilornis elgini ) ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ನಿಕೋಬಾರ್ ಜುಟ್ಟಿನ ಗಿಡುಗಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡು (Spilornis klossi ) ತತ್ಸಂಬಂದೀ ಎಲ್ಲಾ ಪಕ್ಷಿಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಪ್ರಬೇಧಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಪ್ರಬೇಧದ ಎಲ್ಲಾ ಪಕ್ಷಿಗಳು ದೊಡ್ಡದಾಗಿ ಕಾಣುವ ತಲೆ, ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಗರಿಗಳು, ಉದ್ದ ಕೂದಲುಗಳ ಕೇಸರವುಳ್ಳಂತಹ ವಿಶೇಷ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಈ ಹದ್ದಿನ ಮುಖಭಾಗವು ಬೋಳಾಗಿದ್ದು, ಹಳದಿ ಬಣ್ಣದಿಂದ ಕೂಡಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ರೋಮಗಳಿಲ್ಲದ ಬಲಿಷ್ಟವಾದ ಮೇಣದ ರೀತಿಯ ಪೊರೆಯಿಂದಾವೃತವಾದ ಹರವಾದ ಪಾದಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಗಿಡುಗಗಳು ಆಹಾರ ಹುಡುಕಲು ಕಾಡಿನ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗಸ್ತು ಹೊಡೆಯುವಾಗ ಅವುಗಳ ರೆಕ್ಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಬಾಲ ಅಗಲವಾದ ಬಿಳಿ ಪದರದ ಮೇಲೆ ಕಪ್ಪು ಗೆರೆಯೆಳೆದಂತೆ ಕಾಣಿಸುವುದು. ಹಾಗೂ ಆಗಾಗ ತೀಕ್ಷ್ಣವಾಗಿ ಮತ್ತು ಚಿರಪರಿಚಿತವಾದ ವಿಶೇಷ ಲಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಕೂಗುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳು ಆಗಾಗ ಹಾವುಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿ ತಿನ್ನುವುದರಿಂದ ಸಿರ್‌ಕೇಟಸ್ ಸ್ನೇಕ್-ಈಗಲ್‌ಗಳೆಂದು ಹೆಸರಿಸಿ Circaetinae ಉಪಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ವಿವರಣೆ

ಈ ಅಗಲವಾದ ಕಪ್ಪು ಮಿಶ್ರಿತ ಕಂದು ಗಿಡುಗಗಳು ಗಿಡ್ಡವಾಗಿ ದಢೂತಿಯಾಕಾರದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಗೋಲಾಕಾರದ ರೆಕ್ಕೆಗಳು ಹಾಗೂ ಸಣ್ಣದಾದ ಬಾಲ ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳ ಕಪ್ಪು ಬಿಳಿ ಮಿಶ್ರಿತ ಪಂಖಾಕಾರದ ನೆತ್ತಿಯು ದಪ್ಪನೆಯ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಂತೆ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ. ಬೋಳಾದ ಮುಖದ ಚರ್ಮ ಮತ್ತು ಪಾದಗಳು ಹಳದಿ ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ಇದರ ಕೆಳಭಾಗವು ಬಿಳಿ ಮತ್ತು ಹಳದಿ ಮಿಶ್ರಿತ ಕಂದು ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ರೆಂಬೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತುಕೊಂಡಾಗ ಇವುಗಳ ರೆಕ್ಕೆಗಳ ತುದಿಯು ಬಾಲದ ತುದಿಯವರೆಗೆ ತಲುಪದು. ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಹಾರಾಡುವಾಗ ವಿಶಾಲವಾದ ಹಾಗೂ ಅಗಲ ಹಲಗೆಯಾಕಾರದ ರೆಕ್ಕೆಗಳು ವಿಮಾನದ ರೆಕ್ಕೆಗಳಂತೆ, V ಆಕಾರದ ತಟ್ಟೆಯಂತೆ ಗೋಚರವಾಗುತ್ತದೆ. ಬಾಲ ಮತ್ತು ಬೀಸುತ್ತಿರುವ ರೆಕ್ಕೆಗಳ ಅಡಿಭಾಗದ ಗರಿಗಳು ಬಿಳಿಯ ಗೆರೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣದಿಂದ ಕೂಡಿರುತ್ತವೆ. ಯೌವನಾವಸ್ಥೆಯ ಗಿಡುಗಗಳು ತಮ್ಮ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಬಿಳಿಯ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.^[೨]

ವಾಸಸ್ಥಾನದ ಹಂಚಿಕೆ ಮತ್ತು ವರ್ಗೀಕರಣ

ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡದ ಉಷ್ಣವಲಯ (ಸಮಭಾಜಕ ಪ್ರದೇಶ)ದ ವಿಶಾಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಈ ಗಿಡುಗಗಳ ಪೈಕಿ ೨೧ ನಮೂನೆಯ ಪಕ್ಷಿಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಪ್ರಬೇಧದ ಉಪಪಂಗಡವೆಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳ ದೇಶಗಳ ಹಿಮಾಲಯ ತಪ್ಪಲು ಪ್ರದೇಶ, ಭಾರತ ದೇಶದ ಪರ್ಯಾಯ ದ್ವೀಪದ ಮೆಲನೊಟಿಸ್ , ಶ್ರೀಲಂಕಾದ ಸ್ಪಿಲೊಗಾಸ್ಟರ್ ಪ್ರದೇಶ, ಬರ್ಮಾದ ಪಶ್ಚಿಮ ಪ್ರದೇಶ ಗಳು, ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್‌ ದೇಶದ ರಿಕೆಟ್ಟಿ , ಚೀನಾದ ಭಾಗಗಳು, ಮಲಾಯ್ ಪರ್ಯಾಯ ದ್ವೀಪದ ಮಲಯೇನ್‌ಸಿಸ್ ಪ್ರಾಂತಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಗಿಡುಗಗಳು ಈ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರುತ್ತವೆ. ಅಂಡಮಾನ್ ದ್ವೀಪದ ದವಿಸೋನಿ ಭಾಗ, ನಿಕೋಬಾರ್‌ನ ಮಿನಿಮಸ್ ಭಾಗ, ರೈಕುದಲ್ಲಿನ ಪರ್‌ಪ್ಲೆಕ್ಸಸ್ ‌, ತೈವಾನ್‌ನ ಹೋಯಾ , ಹೈನಾನ್‌ನ ರುದರ್‌ಫೋರ್ಡಿ , ಪಲಾವಾನ್‌ನ ಪಲವಾನೆನ್ಸಿಸ್ , ಉತ್ತರ ಬರ್ನಿಯೋದ ಪಲ್ಲಿಡಸ್ , ದಕ್ಷಿಣ ಬರ್ನಿಯೋದ ರಿಚ್‌ಮೊಂಡಿ , ನಟುನಾದ ನಟುನೆನ್ಸಿಸ್ , ಬಾಟು ದ್ವೀಪ ಪ್ರದೇಶ, ಅಬ್ಬೊಟ್ಟಿ , ಸಿಪೋರಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರಾದಾಚೆಗಿನ ಆಸ್ಟುರಿನಸ್ ಭೂಭಾಗ, ಜಾವಾದಲ್ಲಿನ ಬಿಡೋ ಮತ್ತು ಬಿವ್ಹೇನ್ ದ್ವೀಪದ ಬವ್ಹೇನಸ್ ಒಳಗೊಂಡು ಅನೇಕ ಸಂಖ್ಯೆಯ ದ್ವೀಪ ಸಮೂಹಗಳ ತೀರಗಳು ಈ ಪ್ರಬೇಧಗಳ ಗಿಡುಗಗಳು ಹಂಚಿಕೆಯಾಗಿರುವ ಮುಖ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳಾಗಿವೆ.

ಮೇಲೆ ಹೆಸರಿಸಿದ ಗುಂಪಿನ ಗಿಡುಗಗಳು ಕಪ್ಪು ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಭಾರತದ ಪರ್ಯಾಯ ದ್ವೀಪಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಗಿಡುಗಗಳು ಕಂದು ಬಣ್ಣದ ಕುತ್ತಿಗೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಇವುಗಳ ನಡುವೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಪ್ರದೇಶವಾರು ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ದಕ್ಷಿಣದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಇವುಗಳ ಗಾತ್ರ ಕ್ರಮೇಣ ಕಡಿಮೆಯಿರುವುದು ಗೋಚರವಾಗುತ್ತದೆ.^[೨]

ಚೀಲಾ ಎಂಬ ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ಹೆಸರು ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಗಿಡುಗಗಳಿಗೆ ಕರೆಯುವ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಬಂದುದಾಗಿದೆ.

ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಮತ್ತು ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನ

ಕ್ರೆಸ್ಟೆಡ್ ಸರ್ಪೆಂಟ್ ಈಗಲ್ (ಹಾವು ಗಿಡುಗ) ಆಂಗ್ಲ ಹೆಸರೇ ಸೂಚಿಸುವಂತೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸರೀಸೃಪ ಜೀವಿಗಳನ್ನೇ ಭಕ್ಷಿಸುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳು ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಭೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ ಹಾಗೂ ಆಗಾಗ ನದಿ, ಸರೋವರಗಳ ನೀರಿನ ಹತ್ತಿರಕ್ಕೆ ಬಂದು ಹಾವು ಮತ್ತು ಹಲ್ಲಿಗಳನ್ನು ಎಗರಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತವೆ. ಈ ಜಾತಿಯ ಗಿಡುಗಗಳನ್ನು, ಸಿರ್‌ಕೇಟಸ್ ವಂಶದ ಸಿರ್‌ಕೇಟಿನೇ ಉಪಕುಟುಂಬದ, ಹಾವುಗಳನ್ನು ಭೇಟೆಯಾಡುವ ಗಿಡುಗಗಳ ವರ್ಗದೊಂದಿಗೆಯೇ ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆ.^[೩]

ಹಾರುತ್ತಿರುವ ದೃಶ್ಯ, ಕೊಟಿಗಾವೊ, ಎನ್‌ಪಿ, ಗೋವಾ, ಭಾರತ, ನವೆಂಬರ್ 1997

ಇವುಗಳು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ದಟ್ಟಪೊದೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ತಗ್ಗಾದ ಬೆಟ್ಟಗಳು ಹಾಗೂ ಸಮತಟ್ಟಾದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಈ ವಂಶದ ಗಿಡುಗಗಳು ಇಲ್ಲಿನ ಮೂಲ ಜಾತಿಯದಾಗಿವೆ. ಆದರೆ ತಮ್ಮ ವಾಸಸ್ಥಾನದ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಬೇಸಿಗೆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕಾಣಸಿಗುತ್ತವೆ.^[೨]

Call

ಹಾವು ಗಿಡುಗದ ಕೂಗು ದೋಣಿಮಲೈ, ಪಾಲಕ್ಕಾಡ್

ಈ ಕಡತವನ್ನು ಕೇಳುವಾಗ ತೊಂದರೆಯೇ? ಮಾಧ್ಯಮ ಸಹಾಯವನ್ನು ನೋಡಿ.

ಈ ಗಿಡುಗಗಳು ಮೊದಲ ನೋಟದಲ್ಲಿ ಕ್ಲೂ-ವಿಪ್-ವಿಪ್ ಎಂಬ ಎತ್ತರಿಸಿದ ವಿಶೇಷ ಸ್ವರದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸಂಗಾತಿಗಳನ್ನು ಕೂಗುತ್ತವೆ. ತಡಮುಂಜಾವಿನ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಬಹಳ ಸಮಯದಿಂದ ಭೇಟೆಗಾಗಿ ಕಾಯುತ್ತಾ ಕುಳಿತಿದ್ದ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಬಹಳವಾಗಿ ಕೂಗಿ ಇತರರನ್ನು ಕರೆಯುತ್ತವೆ. ಮತ್ತು ಮುಂಜಾನೆ ಬಿಸಿಲಿನ ಶಾಖ ತಟ್ಟಿದ ನಂತರವೇ ಮೇಲೇಳುತ್ತವೆ.^[೨] ಕೆಲವು ಬಾರಿ ಇವುಗಳು ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಹಾವುಗಳನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿ ಹೋಗುತ್ತವೆ.^[೪]

ಇವುಗಳ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ಸಮಯವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಚಳಿಗಾಲದಿಂದ ಬೇಸಿಗೆಯವರೆಗಿನ ಅವಧಿಯಾಗಿದೆ. ಇವುಗಳು ಗೂಡುಗಳನ್ನು ಎತ್ತರದ ಮರಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಶಾಲವಾದ ವೇದಿಕೆಯ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತವೆ. ಮಧ್ಯ ಭಾರತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಈ ಗಿಡುಗಗಳು ಟರ್ಮಿನಲಿಯಾ ಟೊಮೆಂಟೋಸಾ ಮರವನ್ನು ಗೂಡುಕಟ್ಟಲು ಬಳಕೆ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳು ತಾವು ಗೂಡುಕಟ್ಟಲು ಆಯ್ಕೆಮಾಡಿದ ಮರದ ಹಸಿರೆಲೆಗಳನ್ನು ಗೂಡಿಗೆ ಪಟ್ಟಿಯಂತೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.^[೪] ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಇವು ಒಂದೇ ಮೊಟ್ಟೆಯಿಡುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ವೇಳೆ ಎರಡು ಮೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನಿಟ್ಟರೂ, ಒಂದು ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಒಂದು ಮರಿಯನ್ನು ಮಾತ್ರವೇ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಬೆಳೆಸುತ್ತವೆ. ಗೂಡಿನಲ್ಲಿರುವ ಮರಿಯು ತನ್ನ ತಂದೆ ತಾಯಿಯಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.^[೫]^[೬]^[೭]

ತೈವಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಾವು ಗಿಡುಗ ಹಾರುತ್ತಿರುವುದು
ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶದ ಕಿನ್ನರಸಾನಿ ಅಭಯದಾಮದಲ್ಲಿ ಹಾವನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡಿರುವುದು
ಭಾರತದ ಕವಾಲ್ ಅಭಯಧಾಮದಲ್ಲಿ.
ತಮಿಳು ನಾಡಿನ ನೀಲಗಿರಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ
ತಮಿಳು ನಾಡಿನ ನೀಲಗಿರಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ
ತಮಿಳು ನಾಡಿನ ಕೊಯಮತ್ತೂರಿನ ಅಣ್ಣಾಮಲೈ ಹುಲಿ ಅಭಯಧಾಮಬಳಿಯ ಸೇಥುಮದೈನಲ್ಲಿ.

ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ

ಉದ್ದ ನೆತ್ತಿಯ ಗಿಡುಗಗಳನ್ನು ಜಪಾನ್ ಸರ್ಕಾರವು, 1.1ರ ಮಾನದಂಡದಡಿಯಲ್ಲಿ ಜಪಾನ್ ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿನ ಆವಾಸಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುವ ತನ್ನದೇ ಅನನ್ಯ ಲಕ್ಷಣವುಳ್ಳ "ನಿಸರ್ಗದ ವಿಶೇಷ ಸೃಷ್ಟಿ" ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿತು.

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

↑ BirdLife International (2009). Spilornis cheela. In: IUCN 2008. IUCN Red List of Threatened Species. Retrieved 11 December 2009.
↑ ^೨.೦ ^೨.೧ ^೨.೨ ^೨.೩ Rasmussen PC & JC Anderton (2005). Birds of South Asia: The Ripley Guide. Volume 2. Smithsonian Institution & Lynx Edicions. pp. 92–93.
↑ Lerner, Heather R.L. & David P. Mindell (2005). "Phylogeny of eagles, Old World vultures, and other Accipitridae based on nuclear and mitochondrial DNA" (PDF). Molecular Phylogenetics and Evolution. 37 (2): 327–346. doi:10.1016/j.ympev.2005.04.010. PMID 15925523. Archived from the original (PDF) on 2011-06-06. Retrieved 2011-03-19.
↑ ^೪.೦ ^೪.೧ Naoroji,Rishad K; Monga,SG (1983). "Observations on the Crested Serpent Eagle (Spilornis cheela) in Rajpipla forests - South Gujarat". J. Bombay Nat. Hist. Soc. 80 (2): 273–285.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
↑ Daly,M (1895). "The southern Indian harrier eagle". J. Bombay Nat. Hist. Soc. 9 (4): 487.
↑ Osman,SM (1972). "The Crested Serpent Eagle". J. Bombay Nat. Hist. Soc. 69 (3): 461–468.
↑ Hume, AO (1890). The nests and eggs of Indian birds. Volume 3. R H Porter, London. pp. 152–154.

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು‌

ಫೋಟೋಗಳು ವೀಡಿಯೋಗಳು Archived 2011-07-11 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.

[1] BirdLife International (2009). Spilornis cheela. In: IUCN 2008. IUCN Red List of Threatened Species. Retrieved 11 December 2009.

[pcr-2] ೨.೦ ^೨.೧ ^೨.೨ ^೨.೩ Rasmussen PC & JC Anderton (2005). Birds of South Asia: The Ripley Guide. Volume 2. Smithsonian Institution & Lynx Edicions. pp. 92–93.

[3] Lerner, Heather R.L. & David P. Mindell (2005). "Phylogeny of eagles, Old World vultures, and other Accipitridae based on nuclear and mitochondrial DNA" (PDF). Molecular Phylogenetics and Evolution. 37 (2): 327–346. doi:10.1016/j.ympev.2005.04.010. PMID 15925523. Archived from the original (PDF) on 2011-06-06. Retrieved 2011-03-19.

[naoroji-4] ೪.೦ ^೪.೧ Naoroji,Rishad K; Monga,SG (1983). "Observations on the Crested Serpent Eagle (Spilornis cheela) in Rajpipla forests - South Gujarat". J. Bombay Nat. Hist. Soc. 80 (2): 273–285.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)

[5] Daly,M (1895). "The southern Indian harrier eagle". J. Bombay Nat. Hist. Soc. 9 (4): 487.

[6] Osman,SM (1972). "The Crested Serpent Eagle". J. Bombay Nat. Hist. Soc. 69 (3): 461–468.

[7] Hume, AO (1890). The nests and eggs of Indian birds. Volume 3. R H Porter, London. pp. 152–154.

[೧]

[೨]

[೩]

[೪]

[೫]

[೬]

[೭]