ಮಣಿಪುರದ ನೃತ್ಯಗಳು
ಮಣಿಪುರದ ನೃತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿಗಳಿವೆ. ಮಣಿಪುರವು ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್ (ಬರ್ಮಾ), ಅಸ್ಸಾಂ, ನಾಗಾಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಮಿಜೋರಾಂ ಗಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ಈಶಾನ್ಯ ಭಾರತದ ರಾಜ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮಣಿಪುರಿ ನೃತ್ಯಗಳು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ.[೧] ರಾಸ ಲೀಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಮೈತೇಯಿ ದೇವತೆಗಳಾದ ಉಮಂಗ್ ಲೈಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿವೆ ಮತ್ತು ಲೈ ಹರೋಬಾ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಣಿಪುರದ ವಿವಿಧ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳ ನೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಸಹ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.[೨]
ಮಣಿಪುರಿ ನೃತ್ಯ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ತನ್ನದೇ ಆದ ವಿಶಿಷ್ಟ ವೇಷಭೂಷಣಗಳು, ಸೌಂದರ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ, ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಗ್ರಹಗಳೊಂದಿಗೆ ತಂಡದ ಪ್ರದರ್ಶನವಾಗಿದೆ. ಮಣಿಪುರಿ ನೃತ್ಯವು ಒಂದು ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಲೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಗುರಿ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಲೆಯ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹಬ್ಬಗಳು ಮತ್ತು ಮದುವೆಗಳಂತಹ ಪ್ರಮುಖ ವಿಧಿಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಣಿಪುರಿ ಜನರಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮೈತೇಯಿ ಜನರ ಜನಾಂಗೀಯ ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತರಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಮಣಿಪುರದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ವಿವಿಧ ಸಮುದಾಯಗಳ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಹಲವಾರು ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳಿವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವನ್ನು ಕೆಳಗೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ.
ರಾಸ್ ಲೀಲಾ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ರಾಸ ಲೀಲಾ ಹಿಂದೂ ವೈಷ್ಣವ ಧರ್ಮದ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ರಾಧಾ-ಕೃಷ್ಣ ಅವರ ಪ್ರೀತಿ-ಪ್ರೇರಿತ ನೃತ್ಯ ನಾಟಕ ರಾಸ ಲೀಲಾದ ಸೊಗಸಾದ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ.[೩]
ಎಲ್ಲಾ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಭಾರತೀಯ ನೃತ್ಯಗಳಂತೆ, ಮಣಿಪುರಿ ರಾಸ ಲೀಲಾ ನೃತ್ಯದ ಬೇರುಗಳು ಪ್ರಾಚೀನ ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪಠ್ಯ ನಾಟ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ವಿವಿಧ ಸ್ಥಳೀಯ ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳ ನಡುವಿನ ಪ್ರಭಾವ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಮ್ಮಿಳನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.[೪]
ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಯುಗದಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣು ದೇವಾಲಯಗಳ ಪುರಾವೆಗಳೊಂದಿಗೆ, ಈ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರವನ್ನು ಮೌಖಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಗಿ ಪೀಳಿಗೆಯಿಂದ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ಮೌಖಿಕವಾಗಿ ರವಾನಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಮಣಿಪುರಿ ನೃತ್ಯ ನಾಟಕವು ಬಹುಪಾಲು, ಕೈ ಮತ್ತು ದೇಹದ ಮೇಲಿನ ಸನ್ನೆಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಒತ್ತು ನೀಡುವ ಆಕರ್ಷಕ, ದ್ರವ ಮತ್ತು ಸೈನಸ್ ಪ್ರದರ್ಶನದಿಂದ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಇದು ಅನೇಕ ವಾದ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ರಚಿಸಲಾದ ಭಕ್ತಿ ಸಂಗೀತದೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡಿದೆ. ಸಂಕೀರ್ತನೆಯ ತಾಳಗಳು (ಕರ್ತಾಲ್ ಅಥವಾ ಮಂಜೀರಾ) ಮತ್ತು ಎರಡು ತಲೆಯ ಡ್ರಮ್ (ಪುಂಗ್ ಅಥವಾ ಮಣಿಪುರಿ ಮೃದಂಗ) ಹಾಡಿನ ಬಡಿತದೊಂದಿಗೆ ಸೇರುತ್ತದೆ.[೫] ನೃತ್ಯ ನಾಟಕ ನೃತ್ಯ ಸಂಯೋಜನೆಯು ವೈಷ್ಣವ ಪದಾವಳಿಗಳ ನಾಟಕಗಳು ಮತ್ತು ಕಥೆಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇದು ಅಸ್ಸಾಂ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಪ್ರಮುಖ ಗೌಡಿಯಾ ವೈಷ್ಣವ-ಸಂಬಂಧಿತ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಲೆಗಳಿಗೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ನೀಡಿತು.
ತೌಗಲ್ ಜಾಗೋಯಿ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ತೌಗಲ್ ಜಾಗೋಯಿ ಎಂಬುದು ಮೈತೇಯಿ ಸಮುದಾಯದ ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯವಾಗಿದ್ದು, ಲೈ ಹರೋಬಾ ಹಬ್ಬದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದೇವತೆಗಳ ಮುಂದೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಖಂಬಾ ಥೋಯಿಬಿ ಜಾಗೋಯಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಮಹಿಳಾ ನೃತ್ಯಗಾರರು ಮಾತ್ರ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವ ತೌಗಲ್ ಜಾಗೋಯ್‌ನ ಒಂದು ರೂಪಾಂತರವನ್ನು ಲೀಮಾ ಜಾಗೋಯಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ನೃತ್ಯವು ಪೆನಾ ಮತ್ತು ಲಾಂಗ್ಡೆನ್ (ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಡ್ರಮ್) ನಂತಹ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಂಗೀತ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಮೊಯಿರಾಂಗ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾದ ಖಂಬಾ ಥೋಯಿಬಿಯ ಪೌರಾಣಿಕ ಮೈತೇಯಿ ಭಾಷೆಯ ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಖುಮಾನ್ ರಾಜಕುಮಾರ ಖಂಬಾ ಮತ್ತು ಮೊಯಿರಾಂಗ್ ರಾಜಕುಮಾರಿ ಥೋಯಿಬಿ ಈ ನೃತ್ಯವನ್ನು ಎಪುತೌ ಥಂಗ್ಜಿಂಗ್ ಮುಂದೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.[೬]
ಯೆಲ್ಹೌ ಜಾಗೋಯಿ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಯೆಲ್ಹೌ ಜಾಗೋಯಿಯು ಲೈ ಹರೋಬಾ ಹಬ್ಬದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮೈಬಿಗಳು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ ನೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ, ಲೈಚಿಂಗ್ ಜಾಗೋಯಿ, ನುಂಗ್ನಾವೊ ಜಾಗೋಯಿ, ಪಂಥೋಯಿಬಿ ಜಾಗೋಯಿ, ಲಾಂಗ್ಖೋನ್ ಜಾಗೋಯಿ, ಪಟಾನ್, ಥಂಗ್ ಥಾಬಾ ಮತ್ತು ಫಿಬುಲ್ ಜಾಗೋಯಿ. ತೌಗಲ್ ಜಾಗೋಯಿ ಕೂಡ ಯೆಲ್ಹೌ ಜಾಗೋಯಿ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ.[೭]
ಲುಯಿವಾಟ್ ಫೀಜಾಕ್
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಲುಯಿವತ್ ಫಿಜಾಕ್ ಮಣಿಪುರದ ತಂಗ್ಖುಲ್ ನಾಗಾ ಸಮುದಾಯದ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ನೃತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಈ ನೃತ್ಯವು ಕೃಷಿಯ ವಿವಿಧ ಹಂತಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸಮುದಾಯದ ಸರಳ ಜೀವನಶೈಲಿಯನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ರಾಜ್ಯದ ಎಲ್ಲಾ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ.[೮]
ಥಾಬಲ್ ಚೊಂಗ್ಬಾ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಥಾಬಲ್ ಚೊಂಗ್ಬಾ (ಚಂದ್ರನ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ನೃತ್ಯ) ಮಣಿಪುರಿ ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯವಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಯೋಸಾಂಗ್ ಹಬ್ಬದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನೃತ್ಯದಲ್ಲಿ, ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ವೃತ್ತಾಕಾರದಲ್ಲಿ ಕೈ ಜೋಡಿಸಿ, ಒಂದು ಕಾಲಿನ ಮೇಲೆ ಹಾರಿ, ತಮ್ಮ ಮುಕ್ತ ಕಾಲುಗಳನ್ನು ಅಡ್ಡಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿಸಿ, ನಿಧಾನವಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತಾರೆ.[೯]
ಕೋಮ್ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗದ ನೃತ್ಯಗಳು
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ರಿವೈವಿಂಗ್ ಲಾಮ್, ಸಲಿನ್ ಲಾಮ್ (ಕೊಯ್ಲು ಹಬ್ಬದ ಆಚರಣೆ), ಬಂಟಕ್ ಲಾಮ್, ದಾರ್ ಲಾಮ್ (ಬೆಲ್ ನೃತ್ಯ), ವೈಕೆಪ್ ಲಾಮ್ (ಯುದ್ಧ ನೃತ್ಯ) ಇತ್ಯಾದಿ.[೧೦]
ಉಲ್ಲೇಖಗಳು
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]- ↑ James G. Lochtefeld (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M. The Rosen Publishing Group. pp. 420–421. ISBN 978-0-8239-3179-8.
- ↑ Saroj Nalini Parratt (1997). The pleasing of the gods: Meitei Lai Haraoba. Vikas Publishers. pp. 14–20, 42–46. ISBN 9788125904168.
- ↑ https://isha.sadhguru.org/en/wisdom/article/raas-leela-dance-passion
- ↑ https://theartarium.com/blogs/news/krishna-s-raas-leela-the-dance-of-divine-love?srsltid=AfmBOorJpomhOb3j43Jl3otPu9wq8jQTSUvnScCOoIatNCdVlqnjYXWA
- ↑ https://www.raasleela.co.in/
- ↑ https://www.thesangaiexpress.com/Encyc/2022/6/4/By-Our-Staff-ReporterIMPHAL-Jun-3-Thougal-Jagoi-a-traditional-Manipuri-folk-dance-was-awarded-.amp.html
- ↑ https://archive.org/details/IGNCA.Yelhou.Jagoi
- ↑ https://unacademy.com/content/railway-exam/study-material/general-awareness/major-dance-forms-in-manipur/
- ↑ Lightfoot, Louise (1958). Dance-rituals of Manipur, India: An introduction to "Meitei Jagoi". Hong Kong: Ministry of Scientific Research and Cultural Affairs. pp. 38–39.
- ↑ https://e-pao.net/epSubPageExtractor.asp?src=manipur.Folks.Kom_Khurpui_Lam_Folk_Cultural_Dance_of_the_Kom
ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]- Saryu Doshi (1989). Dances of Manipur: The Classical Tradition. Marg Publications. ISBN 978-81-85026-09-1.
- Manipuri by R K Singhajit Singh, Dances of India series, Wisdom Tree, ISBN 81-86685-15-4.
- Devi, Pukhrambam Lilabati (2014). Pedagogic Perspectives in Indian Classical Dance: The Manipuri and The Bharatanatyam. ISBN 978-9382395393.
- Ragini Devi (1990). Dance Dialects of India. Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-0674-0.
- Natalia Lidova (2014). Natyashastra. Oxford University Press. doi:10.1093/obo/9780195399318-0071.
- Natalia Lidova (1994). Drama and Ritual of Early Hinduism. Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-1234-5.
- Williams, Drid (2004). "In the Shadow of Hollywood Orientalism: Authentic East Indian Dancing" (PDF). Visual Anthropology. 17 (1). Routledge: 69–98. doi:10.1080/08949460490274013. S2CID 29065670. Archived from the original (PDF) on 2016-03-04. Retrieved 2021-06-01.
- Tarla Mehta (1995). Sanskrit Play Production in Ancient India. Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-1057-0.
- Reginald Massey (2004). India's Dances: Their History, Technique, and Repertoire. Abhinav Publications. ISBN 978-81-7017-434-9.
- Emmie Te Nijenhuis (1974). Indian Music: History and Structure. BRILL Academic. ISBN 90-04-03978-3.
- Kapila Vatsyayan (2001). Bharata, the Nāṭyaśāstra. Sahitya Akademi. ISBN 978-81-260-1220-6.
- Kapila Vatsyayan (1977). Classical Indian dance in literature and the arts. Sangeet Natak Akademi. OCLC 233639306., Table of Contents
- Kapila Vatsyayan (1974). Indian classical dance. Sangeet Natak Akademi. OCLC 2238067.
- Kapila Vatsyayan (2008). Aesthetic theories and forms in Indian tradition. Munshiram Manoharlal. ISBN 978-8187586357. OCLC 286469807.
- Kapila Vatsyayan. Dance In Indian Painting. Abhinav Publications. ISBN 978-81-7017-153-9.
- Wallace Dace (1963). "The Concept of "Rasa" in Sanskrit Dramatic Theory". Educational Theatre Journal. 15 (3): 249–254. doi:10.2307/3204783. JSTOR 3204783.
- Farley P. Richmond; Darius L. Swann; Phillip B. Zarrilli (1993). Indian Theatre: Traditions of Performance. Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-0981-9.