ಕೆ. ಸಿ. ದಾಸ್ (ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ)

ಖಗೇಂದ್ರ ಚಂದ್ರ ದಾಸ್, ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಕೆಮಿಕಲ್ ಕಂಪನಿಯ ಸಹ-ಸಂಸ್ಥಾಪಕ

ಖಗೇಂದ್ರ ಚಂದ್ರ ದಾಸ್ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕೆ.ಸಿ ದಾಸ್ ಎಂದು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ) ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ ವಾಣಿಜ್ಯೋದ್ಯಮಿ ಮತ್ತು ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಕೆಮಿಕಲ್ ಕಂಪನಿಯ ಮಾಲೀಕರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಕಂಪನಿಯು ಸ್ವದೇಶಿ ಆಂದೋಲನದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗೋ (ಸೋಪ್) ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಇತರ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ.

ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ

ಕೆಸಿ ದಾಸ್ ಅವರು ಬಂಗಾಳದ ಶ್ರೀಮಂತ ಬೈದ್ಯ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಅವರು ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಾದ ರಾಯ್ ಬಹದ್ದೂರ್ ತಾರಕ್ ಚಂದ್ರ ದಾಸ್ ಮತ್ತು ಮೋಹಿನಿ ದೇವಿಯವರ ಪುತ್ರರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ನಂತರ ಕಟ್ಟಾ ಗಾಂಧಿವಾದಿ ಮತ್ತು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರಾಗಿದ್ದರು. ಮೋಹಿನಿ ದೇವಿ ಅವರು ಮಹಿಳಾ ಆತ್ಮ ರಕ್ಷಾ ಸಮಿತಿಯ ಮಾಜಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷೆಯೂ ಆಗಿದ್ದರು. ಇದು ಮಹಿಳೆಯರ ಆತ್ಮರಕ್ಷಣೆಗೆ ಬದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಅವರ ಒಡಹುಟ್ಟಿದವರಲ್ಲಿ ಹೈಡೆಲ್ಬರ್ಗ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಿಂದ ಪದವೀಧರರಾದ ಡಾ. ಪ್ರಭಾವತಿ ದಾಸ್ ಗುಪ್ತಾ ಮತ್ತು ಅವರ ಪತಿ ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಂಸದ ಬಕರ್ ಅಲಿ ಮಿರ್ಜಾ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಟ್ರೇಡ್ ಯೂನಿಯನ್ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರಾಗಿದ್ದರು.

ಕಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದ ನಂತರ ಅವರು ಶಿಬ್ಪುರ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ (ಈಗ ಇಂಡಿಯನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಸೈನ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, ಶಿಬ್ಪುರ ) ಉಪನ್ಯಾಸಕರಾದರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಚಿಂತನೆ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯೆಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಿಂದ ಎದ್ದುಕಾಣುವಂತೆ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಿರೋಧಿ ಚಟುವಟಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಈ ಚಿಂತನೆಯ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ಗೆ ಚಂದಾದಾರರಾದ ಹಲವಾರು ಇತರ ಯುವಕರೊಂದಿಗೆ ದಾಸ್ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡರು. ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಕೆಲವು ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ನಿಕಟವಾಗಿದ್ದ ಅವರ ತಂದೆಗೆ ಯಾವುದೇ ತಡೆಗಟ್ಟುವ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದಿದ್ದರೆ ಅವರ ಮಗನನ್ನು ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಬಂಧಿಸಲಾಗುವುದು ಎಂದು ತಿಳಿಸಲಾಯಿತು. ನಂತರ ಅವರು ತಮ್ಮ ಮಗನನ್ನು ಉನ್ನತ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಲು ವಿದೇಶಕ್ಕೆ ಹೋಗುವಂತೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿದರು. ಬ್ರಿಟನ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಬಯಸದ ದಾಸ್ ಬದಲಿಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ಗೆ ಹೋಗಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು.

ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ

ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್

ದಾಸ್ ಭಾರತೀಯ ಸೊಸೈಟಿ ಫಾರ್ ದಿ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್‌ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಸೈಂಟಿಫಿಕ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿಯಿಂದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನವನ್ನು ಪಡೆದು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದರು ಮತ್ತು ಯುಸಿ ಬರ್ಕ್ಲಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅವನು ಮತ್ತು ಮತ್ತೊಬ್ಬ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಎಸ್.ಎಮ್ ಬೋಸ್ (ನಂತರ ಡಕ್‌ಬ್ಯಾಕ್ ವಾಟರ್‌ಪ್ರೂಫ್‌ನ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ) ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಸ್ಟ್ಯಾನ್‌ಫೋರ್ಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಇಬ್ಬರೂ ೧೯೧೦ ರಲ್ಲಿ ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಪದವಿ ಪಡೆದರು . ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದಾಸ್ ಅವರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಹಳ ನಿಕಟವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಇಂಡಿಯನ್ ಇಂಡಿಪೆಂಡೆನ್ಸ್ ಲೀಗ್‌ನ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ಅಧ್ಯಾಯವನ್ನು ರಚಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಲಾಲಾ ಹರ್ ದಯಾಳ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು.

ಜಪಾನ್

ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗುವ ಮೊದಲು ಬೋಸ್ ಮತ್ತು ದಾಸ್ ಇಬ್ಬರೂ ಜಪಾನ್‌ಗೆ ತೆರಳಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ತಮ್ಮ ನಂತರದ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲು ಬರುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಪರಿಶೀಲಿಸಿದರು - ಬೋಸ್‌ಗೆ ಜಲನಿರೋಧಕ ಮತ್ತು ದಾಸ್‌ಗೆ ಔಷಧೀಯ.

ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಕೆಮಿಕಲ್ ಕಂಪನಿ

ಸ್ಥಾಪನೆ

ದಾಸ್, ಆರ್.ಎನ್ ಸೇನ್ ಮತ್ತು ಬಿ.ಎನ್ ಮೈತ್ರಾ ಜೊತೆಗೆ ೧೯೧೬ ರಲ್ಲಿ ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಕೆಮಿಕಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿದರು. ಇದು ೩೫ ಪಂಡಿತಿಯಾ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ನೋಂದಾಯಿತ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು ಮತ್ತು ತಿಲಜಾಲಾದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಕಾರ್ಖಾನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಕಂಪನಿಯು ಸ್ವದೇಶಿ ಚಳುವಳಿಯ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಗಾಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ದಾಸ್ ದೃಢ ಬೆಂಬಲಿಗರಾಗಿದ್ದರು. ಬ್ರಿಟಿಷರಿಂದ ಇನ್ನೂ ಮೂಲೆಗುಂಪಾಗಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಔಷಧೀಯ ಉದ್ಯಮ ಎಂದು ಅವರು ನಂಬಿದ್ದರು.

ಜನಪ್ರಿಯತೆ

ಕಂಪನಿಯು ತನ್ನ ಟಾಯ್ಲೆಟ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಂದಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದೆ. ದಾಸ್ ಅವರು ಬೇವಿನ ಸಸ್ಯದ ಸಾರವನ್ನು ಹೊರತೆಗೆಯುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಪರಿಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. ಇದು ಭಾರತೀಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಸಾಂಕೇತಿಕವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ನಂಬಿದ್ದರು,.ಇದು ಎರಡು ನಿರಂತರ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳ ಸೃಷ್ಟಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು - ಮಾರ್ಗೋ (ಸೋಪ್) ಮತ್ತು ಬೇವಿನ ಟೂತ್‌ಪೇಸ್ಟ್. ಸಮಾಜದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸ್ತರಕ್ಕೂ ಕೈಗೆಟುಕುವಂತೆ ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಬೆಲೆ ಕಟ್ಟಿದರು. ಅವರು ಲ್ಯಾವೆಂಡರ್ ಡ್ಯೂ ಪೌಡರ್ (ಹೆಚ್ಚು ದುಬಾರಿ ವಿಭಾಗಕ್ಕಾಗಿ) ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಇತರ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಸಹ ರಚಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದರು.

ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಬೇಡಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಕಂಪನಿಯು ದೇಶದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ವಿತರಣಾ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವ ಮೂಲಕ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು ಮತ್ತು ಇಂದಿನ ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಉತ್ಪಾದನಾ ಘಟಕಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. ಕಂಪನಿಯು ನಂತರ ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿತರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು ಹಾಗು ಸಿಂಗಾಪುರದಲ್ಲಿ ವಿತರಣಾ ಸರಪಳಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು.

೧೯೬೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ದಾಸ್ ಅವರ ಮರಣದ ವೇಳೆಗೆ ಕಂಪನಿಯು ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮತ್ತು ಗುರುತಿಸಬಹುದಾದ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಹಲವಾರು ಪ್ರಮುಖ ರಾಸಾಯನಿಕ ಸಂಯುಕ್ತಗಳ ತಯಾರಿಕೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ.

ಅವರ ಮರಣದ ನಂತರ ಅವರ ಮಗ ಸಮರೇಂದ್ರ ಚಂದ್ರ ದಾಸ್‌ಗುಪ್ತ ಅವರು ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು.

ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ

ಕೆ.ಸಿ.ದಾಸ್ ಅವರು ಕಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರೀತಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಸ್ವದೇಶಿ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಜೀವಮಾನವಿಡೀ ನಂಬಿಕೆಯುಳ್ಳವರಾಗಿದ್ದರು ಹಾಗೂ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರವೂ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಿರೋಧಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಜಪಾನ್‌ನಿಂದ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ನಂತರ ಅವರು ಖಾದಿ ಉಡುಪುಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಧರಿಸಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದರು.

ಅವರು ಬೈದ್ಯ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿಯೂ ಅಪಾರ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ ಕಲ್ಕತ್ತಾಕ್ಕೆ ಬಂದ ಹಲವಾರು ಯುವಕರಿಗೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಅವರು ಉದ್ಯಮಶೀಲತೆಯ ಆದರ್ಶಗಳಿಗೆ ತೀವ್ರವಾಗಿ ಬದ್ಧರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು 'ಸೇವೆ' ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಇಷ್ಟಪಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ಅವರ ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಜನರು ಮುಂದೆ ಬಂದು ಕಲ್ಕತ್ತಾದ ಸರೋವರಗಳ ಸುತ್ತಲೂ ನಡೆದಾಡುವಾಗ ದಾಸ್ ಅವರನ್ನು ಹೇಗೆ ನಿಲ್ಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗವನ್ನು ಹುಡುಕುವ ಆಲೋಚನೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ತಮ್ಮದೇ ಆದದನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿದರು - ಎಷ್ಟೇ ಚಿಕ್ಕದಾದರೂ. ಆಗಾಗ್ಗೆ ಅವರು ಉದ್ಯಮಗಳಿಗೆ ಬೀಜ ಬಂಡವಾಳವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಹಣವನ್ನು ಹಿಂತಿರುಗಿಸಲು ಎಂದಿಗೂ ಕೇಳಲಿಲ್ಲ

ಟ್ರಿವಿಯಾ

• ಅವರು ಕಠೋರವಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರೋಧಿಯಾಗಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಕೆ.ಸಿ.ದಾಸ್ ಅವರ ಏಕೈಕ ಪುತ್ರ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ವಕೀಲರಾದ ಸುಸಿಲ್ ಸಿ.ಸೆನ್ ಸಿಬಿಇ ಅವರ ಮಗಳನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು.
• ಅವರ ಕುಟುಂಬದ ಹೆಸರು ದಾಸ್‌ಗುಪ್ತ. ಆದರೆ ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಅವರ ತಂದೆ ಬೈದ್ಯ ಸಮುದಾಯದೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದ 'ಗುಪ್ತ'ನನ್ನು ಕೈಬಿಟ್ಟರು.
• ಕೆ.ಸಿ.ದಾಸ್ ಅವರು ಕಲ್ಕತ್ತಾದ ಬಿಜೋಲಿ ಚಿತ್ರಮಂದಿರದ ಹಿಂದೆ ಸಣ್ಣ ಉಪಾಹಾರ ಗೃಹದ ಮಾಲೀಕರಾದ ದೇಬು ಬಾರಿಕ್ ಅವರಿಗೆ ಪಾಂಡಿಟಿಯಾ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಕೆಮಿಕಲ್ ಕಂಪನಿಯ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಂಟೀನ್ ನಡೆಸಲು ಅವಕಾಶವನ್ನು ನೀಡಿ ಅವರಲ್ಲಿ ಉದ್ಯಮಶೀಲತೆಯ ಕಿಡಿಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದರು. ಆ ತಿನಿಸು ಈಗ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬಿಜೋಲಿ ಗ್ರಿಲ್ ಆಗಿದೆ ಇದು ದೇಶದ ಬಂಗಾಳಿ ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.
• ಕೆಸಿ ದಾಸ್ ಅವರು ಖ್ಯಾತ ಅಂಕಣಕಾರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯಸಭಾ ಸಂಸದ ಸ್ವಪನ್ ದಾಸ್ಗುಪ್ತಾ ಅವರ ಅಜ್ಜ.